Aktualności

W dniu 9 września 2025 r. weszły w życie przepisy ustawy z 9 lipca 2025 r. o zmianie ustawy - Prawo zamówień publicznych oraz ustawy o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi

W dniu 9 września 2025 r. weszły w życie przepisy ustawy z 9 lipca 2025 r. o zmianie ustawy - Prawo zamówień publicznych oraz ustawy o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz. U z 2025 r. poz. 1165). Wprowadzone zmiany mają na celu wdrożenie do przepisów krajowych przepisów art. 25 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych, uchylającej dyrektywę 2004/18/WE (Dz. Urz. UE L 94 z 28.03.2014, str. 65, z późn. zm.) oraz art. 43 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/25/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych, uchylającej dyrektywę 2004/17/WE (Dz. Urz. UE L 94 z 28.03.2014, str. 243, z późn. zm.), a także uwzględnienie w prawie polskim skutków wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 22 października 2024 r. w sprawie C-652/22 Kolin Inşaat Turizm Sanayi ve Ticaret A? przeciwko Državna.

Dodany przepis art. 16a ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 1320 z późn. zm.; dalej: Pzp) odzwierciedla jedną z zasad udzielania zamówień wyrażoną w ww. przepisach, w myśl której w zakresie objętym Porozumieniem Światowej Organizacji Handlu w sprawie zamówień rządowych i innymi umowami międzynarodowymi gwarantującymi na zasadzie wzajemności i równości dostęp do rynku zamówień publicznych, których stroną jest Unia Europejska, zamawiający mają obowiązek zapewnić wykonawcom z państw trzecich będących stronami tego porozumienia lub tych umów międzynarodowych oraz robotom budowlanym, dostawom i usługom pochodzącym z tych państw, traktowanie takie samo jak traktowanie wykonawców pochodzących z państw członkowskich Unii Europejskiej oraz robót budowlanych, dostaw i usług pochodzących z Unii Europejskiej.

Kolejne zmiany, w tym dodany art. 16b Pzp dotyczą uregulowania możliwości dostępu do postępowań o udzielenie zamówienia publicznego w Unii dla wykonawców z państwa trzeciego, które nie zawarło z Unią umowy międzynarodowej gwarantującej równy i wzajemny dostęp do zamówień publicznych (zwanego dalej: państwem trzecim). Zgodnie z tezą wyroku TSUE z dnia 22 października 2024 r. w sprawie C-652/22 jedynie Unia Europejska jest uprawniona do przyjęcia aktu o charakterze generalnym dotyczącym dostępu do postępowań o udzielenie zamówienia publicznego w Unii dla wykonawców z państwa trzeciego poprzez ustanowienie bądź systemu gwarantowanego dostępu do tych postępowań dla tych wykonawców, bądź systemu, który pozbawia ich go lub który przewiduje korektę wyniku porównania ich ofert z ofertami złożonymi przez innych wykonawców. W braku przyjętych przez Unię aktów to do podmiotu zamawiającego należy dokonanie oceny, czy należy dopuścić do postępowania o udzielenie zamówienia publicznego wykonawców z państwa trzeciego oraz, w przypadku gdy zdecyduje się on ich dopuścić, czy należy przewidzieć korektę wyniku porównania ofert złożonych przez tych wykonawców z ofertami złożonymi przez innych wykonawców.

Art. 16b Pzp wychodzi naprzeciw skutkom powyższego wyroku TSUE, wprowadzając możliwość określenia przez zamawiającego w dokumentach zamówienia lub ogłoszeniu o zamówieniu zasad uczestnictwa podmiotu z państwa trzeciego w realizacji zamówienia publicznego jako wykonawca, w tym ubiegający się wspólnie z innym podmiotem, podmiot udostępniający zasoby, podwykonawca lub dalszy podwykonawca, przy czym ustawa dopuszcza jednocześnie możliwość określenia warunków zamówienia mniej korzystnych dla podmiotów pochodzących z państw trzecich niż w odniesieniu do wykonawców pochodzących z państw będących stroną Porozumienia Światowej Organizacji Handlu w sprawie zamówień rządowych lub innych umów międzynarodowych gwarantujących na zasadzie wzajemności i równości dostęp do rynku zamówień publicznych. Możliwość ubiegania się przez podmiot pochodzący z państw trzecich uzależniona jest zatem od uznania zamawiającego. W przypadku, gdy zamawiający nie przewidzi w dokumentach zamówienia lub ogłoszeniu o zamówieniu możliwości ubiegania się o nie podmiotów pochodzących z państw trzecich, wówczas na podstawie dodanego art. 226 ust. 1 pkt 5a Pzp oferta takiego podmiotu podlega odrzuceniu. Zaznaczyć należy również, że zgodnie z art. 505 ust. 1a Pzp środki ochrony prawnej przewidziane w przepisach ww. ustawy nie przysługują wykonawcy, uczestnikowi konkursu ani innemu podmiotowi, pochodzącym z państw trzecich niebędących stronami umów międzynarodowych.

26 września 2025r. mieliśmy przyjemność uczestniczyć w polsko-duńskim spotkaniu branży offshore w Szczecinie

26 września 2025r. mieliśmy przyjemność uczestniczyć w polsko-duńskim spotkaniu branży offshore w Szczecinie, zorganizowanym przez Ambasada Królestwa Danii w Polsce i Wind Industry Hub (WIH) przy wsparciu Agencja Rozwoju Metropolii Szczecińskiej sp. z o.o. oraz Centrum Inicjatyw Gospodarczych.

To niezwykle dynamiczne wydarzenie potwierdziło, że Szczecin konsekwentnie buduje swoją pozycję jako centrum rozwoju energetyki odnawialnej. W obecnej sytuacji geopolitycznej ten kierunek nabiera szczególnego znaczenia.

Jako Kancelaria Radców Prawnych Licht & Przeworska cieszymy się, że mogliśmy wziąć udział w tym wydarzeniu i wspierać rozwój projektów energetycznych, które są przyszłością regionu.

Zasady odpowiedzialności prawnej za naruszenia "przepisów przeciwpożarowych" w procesie budowlanym i w toku użytkowania budynku

Przepisy przeciwpożarowe stanowią j jeden z kluczowych filarów bezpieczeństwa w procesie inwestycyjno-budowlanym. Ich podstawowym celem jest ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed skutkami pożaru, a także zapewnienie sprawnego i skutecznego działania służb ratowniczych. Z tego względu są one integralną częścią przepisów techniczno-budowlanych, którym muszą odpowiadać projektowane i realizowane obiekty budowlane. Obiekt budowlany jako całość oraz jego poszczególne części, wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi, należy – z uwzględnieniem przewidywanego okresu użytkowania – projektować i budować zgodnie z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, oraz zasadami wiedzy technicznej, w sposób zapewniający spełnienie podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych. W art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo budowlane (dalej: "Pb") ustawodawca wskazał na obowiązek spełnienia podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych określonych w załączniku nr I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylającego dyrektywę Rady 89/106/EWG. W art. 5 ust. 1 pkt 1 podpunkt b) Pb ustawodawca wyszczególnił bezpieczeństwo pożarowe jako jedno z podstawowych wymagań, co wskazuje na szczególną wagę tych wymogów. W pkt. 2 załącznika nr I określono wymagania bezpieczeństwa pożarowego, wskazując, że obiekty budowlane muszą być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby w przypadku wybuchu pożaru nośność konstrukcji została zachowana przez określony czas, powstawanie i rozprzestrzenianie się ognia i dymu w obiektach budowlanych było ograniczone, rozprzestrzenianie się ognia na sąsiednie obiekty budowlane było ograniczone, osoby znajdujące się wewnątrz mogły opuścić obiekt budowlany lub być uratowane w inny sposób, uwzględnione było bezpieczeństwo ekip ratowniczych. Z powyższego wynika, że przepisy przeciwpożarowe odgrywają fundamentalną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa obiektów budowlanych, zarówno na etapie jego projektowania, w trakcie realizacji, jak i podczas użytkowania obiektu. Podstawowe regulacje Z punktu widzenia odpowiedzialności uczestników procesu budowlanego, jak i użytkowników obiektów budowlanych istotne znaczenie będą miały m.in. przepisy Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U.2025.418), Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz.U.2025.188), Ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (t.j. Dz.U.2024.1443 ze zm.) oraz aktów wykonawczych, w tym dwa Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji: pierwsze z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (t.j. Dz.U.2023.822 ze zm.) i drugie z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (Dz.U.2009.124.1030), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1225 ze zm.). W praktyce uczestnicy procesu budowlanego, realizując swoje kompetencje w zakresie projektowania, wykonawstwa budowlanego oraz sprawowania nadzoru nad realizacją, są zobowiązani do działania w zgodności z wszelkimi obowiązującymi w Polsce źródłami prawa powszechnie obowiązującego, które dotyczą ochrony przeciwpożarowej. Odpowiedzialność W art. 5 Pb wskazane zostały kryteria, jakie powinny spełniać obiekty budowane, oraz efekt, który powinien zostać osiągnięty przy zastosowaniu tych kryteriów. Kryteria zostały podzielone na dwie grupy: przepisy prawa oraz wiedzę techniczną. Adresatami ww. przepisu są uczestnicy procesu budowlanego, począwszy od inwestora i projektanta, a na kierowniku budowy i inspektorze nadzoru inwestorskiego kończąc. Inwestor Inwestor jest jedynym uczestnikiem procesu budowlanego, który nie pełni samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie. Do obowiązków inwestora należy zorganizowanie procesu budowy, z uwzględnieniem zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a w szczególności zapewnienie opracowania projektu budowlanego i, stosownie do potrzeb, innych projektów, objęcia kierownictwa budowy przez kierownika budowy, opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, wykonania i odbioru robót budowlanych, w przypadkach uzasadnionych wysokim stopniem skomplikowania robót budowlanych lub warunkami gruntowymi, nadzoru nad wykonywaniem robót budowlanych – przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych. Inwestor może ustanowić inspektora nadzoru inwestorskiego na budowie. Inwestor może zobowiązać projektanta do sprawowania nadzoru autorskiego. Z powyższego wynika, że można wyróżnić obowiązki inwestora związane z etapem projektowania oraz etapem realizacji. Brak zgodności projektu z przepisami prawa określającymi wymogi przeciwpożarowe obiektu budowlanego oznaczał będzie zazwyczaj wadę projektu. Inwestor co do zasady nie ponosi odpowiedzialności za wadę projektu budowlanego. Zgodnie z art. 30 ust. 4 Pb projektant do projektu budowlanego dołącza oświadczenie o sporządzeniu projektu budowlanego zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej. To nie inwestor, lecz projektant ponosi odpowiedzialność za prawdziwość złożonego oświadczenia. Inwestor poniesie odpowiedzialność za skutki wadliwego projektu budowlanego. Jeśli w toku postępowania administracyjnego lub sądowo administracyjnego okaże się, że inwestor zatrudnił projektanta bez wymaganych uprawnień lub opierano się na nieprawdziwym oświadczeniu co do zgodności projektu z przepisami, może to skutkować odmową zatwierdzenia inwestycji lub uchyleniem korzystnej decyzji. To inwestor poniesie z tego tytułu konsekwencje, w tym finansowe. Odrębną kwestią pozostaje możliwość dochodzenia od projektanta stosownego odszkodowania. Takie ewentualne postępowanie toczyłoby się jako sprawa cywilna przed sądem powszechnym. Inwestor może ponosić konsekwencje za świadome wprowadzenie w projekcie zmian, które będą niezgodne z przepisami bez zgody projektanta lub organu nadzoru budowlanego. Realizacja robót budowlanych w sposób odbiegający od zatwierdzonego projektu budowlanego lub warunków decyzji o pozwoleniu na budowę, bez uzyskania wymaganych zgód, może zostać zakwalifikowana jako budowa niezgodna z pozwoleniem. Tego rodzaju naruszenie skutkuje interwencją organów nadzoru budowlanego i pociąga za sobą szereg konsekwencji prawnych, w tym: wydanie postanowienia o wstrzymaniu prowadzenia robót budowlanych, wszczęcie postępowania naprawczego, w tym procedury legalizacyjnej, nałożenie kar finansowych na inwestora lub osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, w szczególności kierownika budowy. Obowiązkiem inwestora jest zapewnienie objęcia kierownictwa budowy przez kierownika budowy oraz uprawnienie (a czasem obowiązek) ustanowienia inspektora nadzoru inwestorskiego. Konsekwencje błędów spowodowanych podczas realizacji inwestycji, w tym również w zakresie braku zapewnienia zgodności z przepisami prawa dotyczącymi bezpieczeństwa przeciwpożarowego, poniesie inwestor. Natomiast odpowiedzialność za te ewentualne błędy spoczywać będzie na tym, kto je spowodował. Problemy inwestora mogą być spowodowane koniecznością dokonania napraw (co wiązać się będzie z dodatkowymi kosztami) albo spowodować problemy z odbiorem obiektu (co z punktu widzenia inwestora "da się przeliczyć na pieniądze"). Podsumowując, w procesie realizacji inwestycji budowlanej inwestor pełni kluczową rolę jako podmiot finansujący przedsięwzięcie, a jednocześnie ponosi odpowiedzialność za zgodność prowadzonych prac z obowiązującymi przepisami oraz zatwierdzonym projektem budowlanym. Odpowiedzialność ta może obejmować także sytuacje, w których inwestor świadomie zleca wykonanie robót sprzecznych z projektem lub decyzją o pozwoleniu na budowę. Do podstawowych konsekwencji należy w szczególności wydanie decyzji nakazującej doprowadzenie obiektu budowlanego do stanu zgodnego z przepisami, a w sytuacjach skrajnych – także jego rozbiórkę. Inwestor może zostać również obciążony karami finansowymi, a naruszenia mogą skutkować odmową wydania pozwolenia na użytkowanie obiektu. Projektant Jednym z podstawowych obowiązków projektanta jest zapewnienie w obiekcie budowlanym warunków bezpieczeństwa pożarowego (na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 1 Pb w zw. z art. 5 ust. 1 pkt 1 a–c Pb). Zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy o ochronie przeciwpożarowej autorzy dokumentacji projektowej są obowiązani zapewnić jej zgodność z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej. Nadto zgodnie z art. 34 ust. 2a Pb zakres i treść projektu budowlanego uwzględniają warunki ochrony przeciwpożarowej. Uszczegółowienie obowiązków projektanta znajduje wyraz w przepisach Rozporządzenia Ministra Rozwoju z dnia 11 września 2020 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (t.j. Dz.U.2022.1679) oraz Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 5 sierpnia 2023 r. w sprawie uzgadniania projektu zagospodarowania działki lub terenu, projektu architektoniczno-budowlanego, projektu technicznego oraz projektu urządzenia przeciwpożarowego pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej (Dz.U.2023.1563). Z przepisów Rozporządzenia z 5 sierpnia 2023 r. wynika, jakie projekty budowlane wymagają dokonania uzgodnień pod względem ochrony przeciwpożarowej. Zgodnie z § 5 ust. 1–2 z 5 sierpnia 2023 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej proces ten odbywa się w ramach współpracy projektanta z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych. Uzgodnienie następuje na etapie opracowywania projektu budowlanego i polega na bieżącej konsultacji rozwiązań projektowych pod kątem ich zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej, wymianie uwag dotyczących projektowanych technicznych środków zabezpieczenia przeciwpożarowego, a także na wspólnym opracowaniu scenariusza pożarowego dla obiektów, w których wymagane jest zastosowanie systemu sygnalizacji pożarowej. Potwierdzeniem dokonania uzgodnienia jest pieczęć oraz podpis rzeczoznawcy do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, umieszczane na rysunkach projektu budowlanego obejmujących rzut kondygnacji podstawowej oraz plan zagospodarowania działki lub terenu, sporządzonych na kopii mapy do celów projektowych. Nadto z art. 34 ust. 3 Pb wynika obowiązek uwzględnienia przez projektanta rozwiązań technicznych lub materiałowych. Z powyższego wynika, że na projektancie spoczywa obowiązek zaprojektowania obiektu z uwzględnieniem materiałów zapewniających m.in. spełnienie wymagań podstawowych w zakresie bezpieczeństwa pożarowego. Podsumowując powyższe i nie wchodząc szczegółowo w omawianie zakresu obowiązków projektanta, wskazać należy, że z punktu widzenia zapewnienia bezpieczeństwa przeciwpożarowego przez projektanta jego rola jest istotna. Wykonanie przez projektanta projektu niespełniającego wymagań przeciwpożarowych stanowić będzie wadę projektu. W konsekwencji może narazić projektanta na odpowiedzialność cywilną. W przypadku wad inwestor może dochodzić swoich roszczeń na podstawie rękojmi (co może skutkować koniecznością usunięcia wady, doprowadzić do odstąpienia od umowy, wiązać się z koniecznością naprawienia szkody, którą poniósł inwestor w związku z wadliwym projektem). Wady zgłoszone przed rozpoczęciem realizacji zazwyczaj skutkują koniecznością poprawienia projektu budowlanego, natomiast w przypadku ujawnienia ich po rozpoczęciu robót budowlanych czy po zakończeniu realizacji inwestycji wiązać się mogą z koniecznością naprawienia inwestorowi szkody spowodowanej wadliwym projektem (np. w sytuacji konieczności wykonania robót dodatkowych, napraw, braku dopuszczenia budynku do użytkowania etc.). Projektant może ponieść również odpowiedzialność wykroczeniową na podstawie art. 93 pkt 1 Pb oraz karną, w sytuacji gdy błąd projektanta doprowadziłby do katastrofy budowlanej (art. 163 ustawy Kodeks karny). Projektant ponosić może również odpowiedzialność zawodową, która powstaje równolegle z jego odpowiedzialnością cywilną (na podstawie art. 95 Pb) oraz odpowiedzialność dyscyplinarną na podstawie art. 41 pkt 1 Ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa. Kierownik budowy Do podstawowych obowiązków kierownika budowy należy takie zorganizowanie procesu budowlanego oraz jego prowadzenie, aby realizacja inwestycji przebiegała zgodnie z decyzją o pozwoleniu na budowę, zatwierdzonym projektem budowlanym, obowiązującymi przepisami prawa – w tym techniczno-budowlanymi. Naruszenie tych wymogów, polegające na prowadzeniu robót sprzecznie z decyzją administracyjną, projektem lub przepisami, może skutkować interwencją organu nadzoru budowlanego w postaci wydania postanowienia o wstrzymaniu budowy na podstawie art. 50 Prawa budowlanego. Taka sytuacja niesie ze sobą poważne konsekwencje: po stronie inwestora – potencjalne szkody związane z opóźnieniem realizacji inwestycji, zaś po stronie kierownika budowy – ryzyko odpowiedzialności cywilnej za nienależyte wykonanie obowiązków w zakresie organizacji i prowadzenia budowy. Przykładowo: w sytuacji dopuszczenia przez kierownika budowy do wadliwego (niezgodnego z projektem w zakresie ochrony przeciwpożarowej) wykonania robót budowlanych taka sytuacja może być oceniana jako nienależyte wykonanie zobowiązania. W sytuacji powstania szkody w majątku inwestora lub osoby trzeciej kierownik budowy może zostać obciążony obowiązkiem jej naprawienia. Naprawienie szkody obejmować może zarówno stratę, którą poniesie poszkodowany, jak i utracone korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 361 § 1 i 2 kc). Szkoda może zostać spowodowana na przykład pożarem powstałym wskutek dopuszczenia do realizacji robót niezgodnie z projektem w zakresie ochrony przeciwpożarowej, czy w sytuacji dopuszczenia niezgodnych z projektem materiałów budowlanych, które z uwagi na swoje parametry nie spełniały wymogów wskazanych w projekcie. Kierownik budowy za naruszenie obowiązków może podlegać również odpowiedzialności wykroczeniowej, na przykład na podstawie art. 91 ust. 1 pkt 1 Pb – np. w przypadku gdy utrudnia lub udaremnia czynności kontrolne organów nadzoru budowlanego związane np. ze sprawdzeniem zgodności wykonania z uzgodnionymi wymaganiami przeciwpożarowymi, art. 93 pkt 1 Pb (dotyczy rażącego naruszenia art. 5 ust. 1–2b, w tym m.in. wymogu projektowania i wykonywania obiektu w sposób zapewniający spełnienie wymagań podstawowych, do których należy również ochrona przeciwpożarowa), art. 93 pkt 6 Pb, który penalizuje wykonywanie robót budowlanych w sposób odbiegający od warunków określonych m.in. w zatwierdzonym projekcie budowlanym. Kierownik budowy może również ponieść odpowiedzialność karną w przypadku sprowadzenia zdarzenia powszechnie niebezpiecznego lub bezpośredniego niebezpieczeństwa takiego zdarzenia (art. 163 kk, 164 kk). Jeśli kierownik budowy nie dopilnuje realizacji środków ochrony przeciwpożarowej zgodnie z projektem i uzgodnieniami z rzeczoznawcą lub nie zgłosi inwestorowi do odbioru robót ulegających zakryciu (np. przewodów instalacji SSP), może być oceniony jako wykonujący swoje obowiązki niedbale (art. 95 pkt 4 Pb), w sytuacji niezapewnienia realizacji rozwiązań projektowych (takich jak instalacja SSP, oddzielenia pożarowe, drogi ewakuacyjne) – spowodują zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska, może zostać uznany za osobę, która popełniła rażące zaniedbanie skutkujące odpowiedzialnością zawodową (art. 95 pkt 3 Pb). Naruszenie przepisów przeciwpożarowych może zostać ocenione jako naruszenie obowiązujących przepisów oraz zasad wiedzy technicznej, co skutkować będzie odpowiedzialnością zawodową. Inspektor nadzoru inwestorskiego Inspektor nadzoru inwestorskiego odgrywa istotną rolę w zapewnieniu zgodności realizowanej inwestycji z przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej. Jako przedstawiciel inwestora na budowie, na podstawie art. 25 Pb i 26 Pb, ma on obowiązek sprawowania kontroli nad zgodnością wykonywanych robót budowlanych z projektem budowlanym, pozwoleniem na budowę, przepisami, w tym przepisami przeciwpożarowymi, oraz zasadami wiedzy technicznej. W kontekście bezpieczeństwa pożarowego do kluczowych obowiązków inspektora należy weryfikacja, czy realizacja inwestycji uwzględnia wymagane rozwiązania techniczne służące zapobieganiu powstawaniu i rozprzestrzenianiu się ognia oraz umożliwiające skuteczną ewakuację ludzi i prowadzenie akcji ratowniczej. Dotyczy to m.in. nadzoru nad wykonaniem wydzieleń pożarowych, montażu instalacji przeciwpożarowych, oddymiania, oświetlenia awaryjnego, hydrantów wewnętrznych czy zabezpieczeń konstrukcji budowlanych przed ogniem. Inspektor zobowiązany jest także do sprawdzania jakości robót budowlanych oraz stosowanych wyrobów budowlanych pod kątem ich zgodności z przepisami, w szczególności z art. 10 Pb. Obejmuje to kontrolę, czy materiały i urządzenia mają wymagane cechy użytkowe, w tym odpowiednią klasę odporności ogniowej lub dymoszczelności, oraz czy posiadają dokumenty dopuszczające je do stosowania w budownictwie. W ramach swoich uprawnień inspektor może wydawać polecenia dotyczące usunięcia nieprawidłowości i zagrożeń związanych z ochroną przeciwpożarową, żądać przeprowadzenia prób i badań instalacji pożarowych, a w przypadku stwierdzenia rażących nieprawidłowości – wstrzymać dalsze roboty budowlane. Ma również prawo żądać ponownego wykonania robót wykonanych wadliwie, jeżeli ich jakość mogłaby zagrozić bezpieczeństwu pożarowemu obiektu. Niezależnie od szerokiego zakresu uprawnień i obowiązków, inspektor nadzoru inwestorskiego ponosi również odpowiedzialność za niedopełnienie swoich funkcji, w tym za naruszenie przepisów przeciwpożarowych w procesie budowlanym. Odpowiedzialność ta może mieć charakter zarówno cywilny, jak i zawodowy, a w niektórych przypadkach – także karny. Inspektor nadzoru inwestorskiego z zobowiązany jest do wykonywania swoich obowiązków z należytą starannością, zgodnie z przepisami prawa oraz zasadami wiedzy technicznej. W przypadku nienależytego wykonania powierzonych mu zadań ponosi odpowiedzialność kontraktową na zasadach ogólnych. W przypadku gdy wskutek zaniechań inspektora dojdzie do wykonania robót budowlanych niezgodnie z projektem, przepisami techniczno-budowlanymi lub niewłaściwego doboru i montażu elementów związanych z ochroną przeciwpożarową, może on ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą wobec inwestora lub osób trzecich, które poniosły szkodę. Przykładowo: brak reakcji na zastosowanie wyrobów niespełniających wymagań w zakresie odporności ogniowej lub wadliwie wykonane strefy pożarowe może skutkować odpowiedzialnością za późniejsze konsekwencje pożaru. Jeżeli natomiast przyczyna wad leży po stronie innych uczestników procesu budowlanego, np. projektanta, który dostarczył wadliwą dokumentację, inspektor może zwolnić się z odpowiedzialności, wykazując brak swojej winy w powstaniu szkody. Odpowiedzialność zawodowa inspektora nadzoru inwestorskiego wynika z przepisów ustawy Prawo budowlane oraz aktów wykonawczych do niej. Inspektor ponosi odpowiedzialność za należyte wykonywanie powierzonych mu zadań, a w razie stwierdzenia uchybień w zakresie sprawowanego nadzoru nad realizacją robót budowlanych może zostać pociągnięty do odpowiedzialności zawodowej przed właściwym organem samorządu zawodowego. Inspektor nadzoru inwestorskiego będzie ponosił odpowiedzialność zawodową i karną za działania i zaniechania na etapie robót budowlanych. Można mu przypisać odpowiedzialność zawodową na podstawie art. 95 pkt 1, 3 i 4 Pb. W zakresie odpowiedzialności wykroczeniowej będzie odpowiadał na podstawie art. 91 pkt 1 (np. w przypadku uniemożliwienia przeprowadzenia kontroli przez służby nadzoru budowlanego, które mają za zadanie sprawdzenie, czy obiekt budowlany spełnia wymagania przeciwpożarowe), czy na podstawie art. 93 pkt 1, 1a, 3, 10 Pb. Inspektor nadzoru inwestorskiego a kierownik budowy Kierownik budowy odpowiada za jakość robót budowlanych, co wynika z art. 22 pkt 3 Pb. Odpowiedzialność inspektora nadzoru inwestorskiego ogranicza się do kontroli tej jakości. Inspektor powinien rzetelnie monitorować prace budowlane, zgodnie z projektem i przy zachowaniu należytej staranności (art. 355 kc). Inspektor musi także kierować się aktualną wiedzą z zakresu technologii budownictwa i materiałoznawstwa oraz regularnie przebywać na placu budowy, szczególnie przed zakryciem etapów robót. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości inspektor powinien informować kierownika budowy i inwestora, dokonując stosownych wpisów w dzienniku budowy oraz wysyłać odrębne pisma opisujące problem. Po zakończeniu inwestycji Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej osoba fizyczna, osoba prawna, organizacja lub instytucja korzystająca ze środowiska, budynku, obiektu lub terenu są obowiązane zabezpieczyć je przed zagrożeniem pożarowym oraz innym miejscowym zagrożeniem, w szczególności poprzez przestrzeganie przepisów przeciwpożarowych oraz utrzymywanie urządzeń zapobiegających pożarom w stanie sprawności technicznej. W myśl art. 4 ust. 1 pkt 2 i 5 oraz ust. 1a ww. ustawy właściciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu, zapewniając ich ochronę przeciwpożarową, jest obowiązany m.in.: wyposażyć budynek, obiekt budowlany lub teren w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice zgodnie z obowiązującymi przepisami techniczno-budowlanymi oraz normami ochrony przeciwpożarowej, przygotować budynek, obiekt budowlany lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej, w tym poprzez zapewnienie dostępu do dróg pożarowych, punktów czerpania wody i planów ewakuacyjnych. Obowiązki te mogą zostać – w całości lub w części – przeniesione na zarządcę lub użytkownika obiektu, jeżeli wynika to z umowy cywilnoprawnej, na podstawie której ustanowiono zarząd lub użytkowanie. W przypadku braku takiej umowy odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej spoczywa na osobie faktycznie władającej budynkiem, obiektem budowlanym lub terenem, niezależnie od tytułu prawnego. W art. 13 ust. 1 ww. ustawy określając zakres spraw przekazanych do uregulowania Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji w drodze rozporządzenia, wskazano w szczególności sposób, w jaki właściciele, zarządcy lub użytkownicy obiektów budowlanych lub terenów powinni spełniać swoje obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej, wymagania, jakie powinny spełniać instalacje wodociągowe przeciwpożarowe oraz warunki, w których użytkowany budynek istniejący uznaje się za zagrażający życiu ludzi. W orzecznictwie sądów administracyjnych wskazuje się, że w przypadku ochrony przeciwpożarowej mamy do czynienia ze stosunkiem prawnym, którego realizacja nie kończy się wraz z oddaniem obiektu do użytkowania, ale trwa nadal przez cały okres użytkowania obiektu. W konsekwencji zasada niedziałania prawa wstecz nie stoi na przeszkodzie zastosowaniu nowych wymogów ochrony przeciwpożarowej do wcześniej wybudowanych budynków, czyli powstałych w okresie przed wejściem w życie nowych przepisów. W konsekwencji organy kontroli mogą wymagać zastosowania przepisów obowiązujących w dacie kontroli do budynków powstałych przed datą ich wejścia w życie (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 grudnia 2008 r. II OSK 1701/07 oraz z dnia 29 lipca 2014 r. II OSK 392/13). Podsumowanie Przepisy przeciwpożarowe stanowią kluczowy element zapewnienia bezpieczeństwa w procesie budowlanym, mając na celu ochronę życia, zdrowia ludzi oraz mienia. Obowiązki w tym zakresie spoczywają na wszystkich uczestnikach procesu budowlanego, a każdy z nich ponosić będzie odpowiedzialność przypisaną do pełnionej funkcji. Obowiązki związane z ochroną przeciwpożarową nie kończą się z chwilą zakończenia inwestycji. Obowiązki te spoczywają na osobach faktycznie władających obiektem budowlanym.

Odpowiedzialność osób sprawujących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie na gruncie przepisów prawa cywilnego oraz kontraktowe możliwości ograniczenia tej odpowiedzialności

1. Odpowiedzialność cywilna osób pełniących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie

Odpowiedzialność cywilnoprawna osób pełniących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, takich jak inżynierowie, projektanci czy kierownicy budowy, jest jednym z kluczowych zagadnień w praktyce prawa cywilnego, szczególnie w kontekście branży budowlanej, która wiąże się z wysokim ryzykiem dla zdrowia i życia ludzi, a także z możliwością wystąpienia potencjalnych szkód materialnych. Ze względu na specyfikę tego sektora odpowiedzialność cywilna tych osób obejmuje dwa główne obszary: odpowiedzialność deliktową (za szkody wyrządzone czynami niedozwolonymi) oraz odpowiedzialność kontraktową (za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązań wynikających z umowy). Inżynier może również ponosić odpowiedzialność wobec osób trzecich, które nie są stroną zawartej przez niego umowy (np. osoba, której pojazd został uszkodzony w wyniku upadku elementu konstrukcji błędnie zaprojektowanej przez inżyniera lub wadliwie wykonanej na podstawie jego dokumentacji).

Warto również podkreślić, że odpowiedzialność cywilna za szkody wyrządzone osobom trzecim przez osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne może być powiązana z odpowiedzialnością administracyjną. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji, w których szkody są wynikiem wykroczeń budowlanych, takich jak odstępstwa od zatwierdzonego projektu, czy zaniedbań w zakresie przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP). W takich przypadkach odpowiedzialność administracyjna może obejmować sankcje w postaci kar pieniężnych, cofnięcia uprawnień zawodowych lub innych środków przewidzianych przepisami prawa administracyjnego. Naruszenie obowiązków wynikających z ustawy Prawo budowlane może skutkować, obok odpowiedzialności na gruncie prawa administracyjnego (i karnego), również odpowiedzialnością odszkodowawczą.
Zatem osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie muszą działać z najwyższą starannością, zarówno w zakresie obowiązków umownych, jak i przestrzegania przepisów prawa publicznego, aby minimalizować ryzyko odpowiedzialności w obu wymienionych obszarach.

1. Pojęcie szkody w prawie cywilnym
Zgodnie z art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego (dalej: "k.c.") szkoda majątkowa obejmuje dwie podstawowe kategorie:

1.stratę rzeczywistą (damnum emergens) – oznacza zmniejszenie wartości majątku poszkodowanego, na przykład poprzez uszkodzenie, zniszczenie mienia lub wzrost jego zobowiązań finansowych. W kontekście prawa budowlanego może to być na przykład koszt naprawy zniszczonej maszyny budowlanej lub wydatki na usunięcie skutków niewłaściwie wykonanych prac budowlanych;
2.utracone korzyści (lucrum cessans) – są to potencjalne zyski, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby nie doszło do zdarzenia wyrządzającego szkodę. W budownictwie może to obejmować utratę przychodu z tytułu opóźnienia w oddaniu inwestycji do użytkowania spowodowanego błędami projektowymi lub kosztami wynikającymi z przerwania robót.
Jednakże uwzględnia się tutaj tylko te korzyści, które z dużym prawdopodobieństwem zostałyby osiągnięte. Gdy prawdopodobieństwo jest niskie, mówimy o tzw. szkodzie ewentualnej (utraty szansy), która nie podlega rekompensacie. Przykładowo: w przypadku opóźnień w zakończeniu budowy inwestor mógłby domagać się odszkodowania za utratę pewnego wynajmu lokali, jeśli przedstawi dowody, że najemcy byli gotowi podpisać umowy w określonym terminie, ale zrezygnowali z powodu opóźnienia.
Te zasady pozwalają jasno określić granice odpowiedzialności sprawcy szkody w kontekście majątkowym, co ma kluczowe znaczenie w branży budowlanej, gdzie ryzyko strat i utraconych korzyści jest szczególnie wysokie.

1.2. Odpowiedzialność deliktowa
Odpowiedzialność deliktowa opiera się na zasadzie winy, która została uregulowana w art. 415 k.c., zgodnie z którym "Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia"[1].

Oznacza to, że osoba pełniąca funkcję techniczną, na przykład inżynier nadzoru budowlanego, może ponosić odpowiedzialność za szkody wyrządzone osobom trzecim w wyniku niewłaściwego wykonania swoich obowiązków zawodowych. Zgodnie z przepisami, aby odpowiedzialność została stwierdzona, konieczne jest wykazanie, że doszło do czynu niedozwolonego, tj. takiego, który naruszał prawo lub dobra osobiste innych osób, oraz wykazanie, że osoba sprawująca nadzór techniczny popełniła błąd, zaniedbanie lub działanie sprzeczne z przyjętymi normami.

Aby doszło do odpowiedzialności deliktowej, muszą być spełnione trzy kluczowe przesłanki określone w art. 415 Kodeksu cywilnego:
3.wystąpienie szkody – oznacza to powstanie uszczerbku w chronionych prawem dobrach lub interesach osoby poszkodowanej. Szkoda ta może mieć charakter majątkowy, na przykład zniszczenie lub uszkodzenie mienia, albo niemajątkowy, jak naruszenie dobrego imienia lub godności osobistej;
4.bezprawne i zawinione działanie lub zaniechanie – jest to każde zachowanie sprzeczne z prawem, z którym przepisy wiążą obowiązek naprawienia szkody. Może to być zarówno aktywne działanie, jak i zaniechanie, które w określonych okolicznościach należało podjąć;
5.związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą – oznacza to, że szkoda musi być bezpośrednim skutkiem zachowania sprawcy, które było niezgodne z prawem. Innymi słowy, między szkodą a działaniem lub zaniechaniem sprawcy musi istnieć logiczna i faktyczna zależność.
Spełnienie tych warunków jest niezbędne do przypisania odpowiedzialności deliktowej sprawcy szkody. Ciężar udowodnienia wystąpienia ww. warunków spoczywa na osobie, która twierdzi, że Inżynier wyrządził jej szkodę.
W kontekście działalności budowlanej może dojść do licznych sytuacji, w których inżynierowie będą odpowiadać za skutki swoich działań lub zaniechań, takich jak:
- niewłaściwe zabezpieczenie terenu budowy, co prowadzi do wypadków, uszkodzeń mienia lub obrażeń ciała osób trzecich;
- zaniedbania w nadzorze nad realizacją robót budowlanych, które skutkują błędami w wykonaniu robót;
- niewłaściwa kontrola jakości używanych materiałów budowlanych, co może prowadzić do katastrof budowlanych lub innych uszkodzeń.

Odpowiedzialność ta obejmuje zarówno szkody materialne, jak i niematerialne, w tym uszczerbki na zdrowiu osób trzecich, co podkreśla wagę odpowiedzialności za ewentualne zaniedbania.

1.3. Odpowiedzialność kontraktowa
Odpowiedzialność kontraktowa osób pełniących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie występuje, gdy dłużnik postępuje w sposób niezgodny z treścią zawartej umowy. Może to dotyczyć zarówno całkowitego niewykonania zobowiązania, jak i jego nienależytego wykonania. W takich sytuacjach wierzyciel, czyli np. inwestor lub zleceniodawca, zyskuje prawo do dochodzenia realnego wykonania zobowiązania, także na drodze sądowej. Jednakże gdy realizacja świadczenia okazuje się niemożliwa, odpowiedzialność przybiera formę odszkodowawczą. W praktyce oznacza to, że dłużnik musi naprawić szkodę powstałą w wyniku swoich działań lub zaniechań, jeśli pozostają one w sprzeczności z obowiązkami wynikającymi z umowy.

Przykłady odpowiedzialności kontraktowej to:

- opóźnienia w realizacji budowy, wynikające z zaniedbań w nadzorze nad postępem prac;
- błędy w dokumentacji budowlanej, w tym w dzienniku budowy, które skutkują niewłaściwym przebiegiem inwestycji;
- niedotrzymanie standardów jakości robót budowlanych, co prowadzi do konieczności ich poprawy lub całkowitej rearanżacji.

Odpowiedzialność kontraktowa w kontekście budownictwa jest ściśle związana z przepisami ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U.2024.725 t.j. ze zm., dalej "Pb"), które nakładają obowiązki na osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne, w szczególności w zakresie nadzoru i kontroli jakości robót (art. 12 Pb).

Istotnym elementem odpowiedzialności kontraktowej jest także wymóg zachowania należytej staranności przez dłużnika. Zgodnie z art. 355 k.c.:
"§ 1. Dłużnik obowiązany jest do należytej staranności przy wykonywaniu zobowiązania.
§ 2. W stosunkach danego rodzaju, w tym przy wykonywaniu działalności zawodowej, należytą staranność określa się z uwzględnieniem zawodowego charakteru tej działalności"[2].

W praktyce oznacza to, że osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, takie jak projektanci, kierownicy budowy czy inspektorzy nadzoru, są zobowiązane do działania z najwyższą starannością, adekwatną do ich profesjonalnych kwalifikacji oraz specyfiki branży budowlanej. Niedopełnienie tego obowiązku może skutkować odpowiedzialnością kontraktową, a także koniecznością pokrycia strat poniesionych przez wierzyciela.

1.4. Szeroki zakres odpowiedzialności cywilnej
Zarówno odpowiedzialność deliktowa, jak i kontraktowa stanowią istotne elementy zabezpieczające interesy osób trzecich (np. inwestorów, użytkowników obiektów budowlanych czy osób postronnych), jak i samego rynku budowlanego, który opiera się na przestrzeganiu określonych standardów jakościowych i bezpieczeństwa. Odpowiedzialność ta jest niezbędna do zapewnienia, że osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne nie tylko wykonują swoje obowiązki w sposób profesjonalny, ale także dbają o zgodność działań z obowiązującymi normami, co chroni zarówno zdrowie i życie ludzi, jak i mienie.
Ponadto osoby pełniące te funkcje muszą pamiętać, że odpowiedzialność cywilna jest często współzależna z innymi obowiązkami, takimi jak odpowiedzialność administracyjna (np. związana z przepisami prawa budowlanego) czy karna (m.in. w przypadku zaniedbań prowadzących do katastrof budowlanych). Osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie muszą zatem być świadome, że ich odpowiedzialność jest wieloaspektowa i obejmuje zarówno szkody wyrządzone innym, jak i brak należytej staranności przy wykonywaniu powierzonych zadań.

[1] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1061, z późn. zm.).
[2] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1061, z późn. zm.).

2. Odpowiedzialność cywilnoprawna a forma zatrudnienia oraz przedawnienie roszczeń

Osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie mogą wykonywać obowiązki/realizować powierzone obowiązki na podstawie różnych stosunków, takich jak umowa o pracę[1], umowa cywilnoprawna[2] (np. umowa zlecenia, umowa o dzieło) lub działalność gospodarcza[3]. Forma zatrudnienia ma istotne znaczenie dla zakresu odpowiedzialności cywilnej, ponieważ wpływa na obowiązki pracodawcy oraz zakres odpowiedzialności samego inżyniera lub kierownika budowy.

2.1. Odpowiedzialność w zależności od formy zatrudnienia

- Umowa o pracę: osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę są traktowane jako pracownicy, a ich odpowiedzialność cywilna wynika z ogólnych zasad odpowiedzialności pracownika za szkody wyrządzone w trakcie wykonywania obowiązków służbowych. Pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda.

Pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody, zaś pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania albo zwiększenia. Ponadto pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a w szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka.

Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.

- Umowy cywilnoprawne (umowa zlecenia, umowa o dzieło): w przypadku osób pełniących samodzielne funkcje techniczne w ramach umów cywilnoprawnych odpowiedzialność opiera się na zasadach ogólnych (zgodnie z Kodeksem cywilnym dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi), dotyczących niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. W takim przypadku inżynierowie są odpowiedzialni za jakość i terminowość wykonania zleconych zadań oraz za wynikające z tych działań błędy w realizacji projektu budowlanego.

[1] Regulowana przez przepisy Kodeksu pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141, z późn. zm.), w szczególności art. 22 i nast.
[2] Regulowana przez przepisy Kodeksu cywilnego (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93, z późn. zm.), w szczególności art. 734 i 627.
[3] Regulowana przez przepisy ustawy Prawo przedsiębiorców (Dz.U. 2018 poz. 646, z późn. zm.) oraz Kodeksu cywilnego (art. 355 i nast.).

3. Inspektor nadzoru i projektant – odrębne role, wspólna odpowiedzialność

Inspektor nadzoru odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu jakości i bezpieczeństwa realizacji inwestycji budowlanej. Jego podstawowym obowiązkiem jest kontrola zgodności prowadzonych prac z projektem oraz przepisami techniczno-budowlanymi (art. 25 i 26 Pb). Zaniedbanie tych obowiązków, takie jak brak reakcji na istotne odstępstwa od projektu, niesprawdzanie jakości materiałów lub niewystarczający nadzór nad przebiegiem prac, może skutkować poważnymi konsekwencjami. Przykładem mogą być wady konstrukcyjne obiektu, które wymagają kosztownych napraw, wstrzymania prac budowlanych lub nawet całkowitego wstrzymania użytkowania budynku z powodu zagrożenia bezpieczeństwa użytkowników. Inspektor nadzoru ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za szkody wynikające z jego zaniedbań, jeśli udowodnione zostanie, że jego działania lub zaniechania były bezpośrednią przyczyną tych strat (art. 415 i art. 471 k.c.).
Z kolei projektant odpowiada za prawidłowość przygotowanej dokumentacji projektowej, która stanowi fundament dla realizacji inwestycji (art. 20 ust. 1 pkt 1–3 Pb). Błędy projektowe, takie jak nieprawidłowe obliczenia konstrukcyjne, wybór niewłaściwych materiałów czy brak uwzględnienia obowiązujących przepisów i norm technicznych, mogą mieć daleko idące skutki. Przykładowo: błędnie zaprojektowana konstrukcja nośna budynku może prowadzić do jego zawalenia, narażając inwestora na ogromne straty finansowe oraz potencjalne roszczenia od osób trzecich (art. 361 § 1 i art. 362 k.c.). Dodatkowo takie uchybienia mogą generować znaczne opóźnienia w realizacji projektu, co przekłada się na utratę potencjalnych korzyści, takich jak przychody z wynajmu czy sprzedaży nieruchomości (art. 361 § 2 k.c.).
Obie te funkcje – inspektora nadzoru i projektanta – wymagają najwyższego stopnia staranności oraz odpowiedzialności. W przypadku stwierdzenia zaniedbań osoby pełniące te role mogą być pociągnięte do odpowiedzialności cywilnoprawnej, co podkreśla wagę ich obowiązków i konieczność dokładnego przestrzegania zarówno przepisów prawa, jak i zasad wiedzy technicznej.

4. Przedawnienie roszczeń

Przedawnienie to instytucja prawa cywilnego, która oznacza ograniczenie w czasie możliwości skutecznego dochodzenia roszczeń. Po upływie terminu przedawnienia dłużnik ma prawo uchylić się od spełnienia świadczenia, chyba że zrzeknie się tego uprawnienia. Przedawnienie nie powoduje wygaśnięcia samego zobowiązania, lecz zmienia jego charakter – staje się ono tzw. zobowiązaniem naturalnym (art. 117 § 2 k.c.), tj. takim, co do którego podmiot uprawniony nie ma możliwości dochodzenia ich wykonania przy wykorzystaniu przymusu państwowego.
4.1. Terminy przedawnienia
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego (art. 118 k.c.) podstawowy termin przedawnienia roszczeń wynosi 6 lat. W przypadku roszczeń o świadczenia okresowe (np. czynsz) oraz związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej termin przedawnienia wynosi 3 lata.
Dla roszczeń wynikających ze szkód na osobie obowiązuje termin przedawnienia wynoszący 3 lata, liczony od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia (art. 4421 § 1 k.c.). Roszczenia związane z czynami niedozwolonymi również przedawniają się w terminie 3 lat, lecz jeżeli szkoda wynikła z przestępstwa, termin ten wynosi 20 lat (art. 4421 § 2 k.c.).
4.2. Przerwanie i zawieszenie biegu przedawnienia
Przerwanie biegu przedawnienia oznacza, że dotychczasowy okres nie jest brany pod uwagę, a po ustaniu przyczyny przerwania termin przedawnienia biegnie od nowa. Do przerwania biegu dochodzi np. poprzez:
•wniesienie pozwu,
•uznanie długu przez dłużnika,
•wszczęcie mediacji (art. 123 k.c.).

Zawieszenie biegu przedawnienia to wstrzymanie jego upływu na czas trwania określonych przeszkód, np. gdy wierzyciel nie może dochodzić roszczenia z powodu siły wyższej (art. 121 k.c.). Po ustaniu przyczyny zawieszenia przedawnienie biegnie dalej, to jest nie biegnie od początku, tylko jego bieg jest kontynuowany.

4.3. Odpowiedzialność inżynierów a terminy przedawnienia
Warto zwrócić uwagę na przypadki, w których odpowiedzialność cywilna może wykraczać poza standardowe terminy przedawnienia. W uchwale z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie prowadzonej pod sygn. akt III CZP 72/13[1] Sąd Najwyższy podjął uchwałę, że: "termin przedawnienia roszczenia o zapłatę odszkodowania z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 k.c.) rozpoczyna bieg od dnia wystąpienia szkody pozostającej w związku przyczynowym z tym zdarzeniem (art. 120 § 1 k.c.)". Z powyższego wynika, że nawet po latach od zakończenia budowy domu można domagać się odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania robót budowlanych. W ocenie Sądu liczy się bowiem moment powstania szkody, a nie zakończenia budowy domu.

4.4. Przedawnienie w kontekście czynów niedozwolonych i umów inżynierskich
W przypadku roszczeń wynikających z czynów niedozwolonych (np. szkoda wynikająca z błędu w projekcie budowlanym) termin przedawnienia wynosi 3 lata, chyba że szkoda wynika z przestępstwa, co przedłuża termin do 20 lat.
Dla inżynierów zawierających umowy (np. umowy o dzieło, umowy zlecenia) obowiązują terminy przedawnienia właściwe dla roszczeń wynikających z tych stosunków prawnych, najczęściej 2 lub 3 lata (art. 646 i 751 Kodeksu cywilnego). Warto pamiętać, że umowne ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności cywilnej inżynierów może być nieważne, jeżeli dotyczy odpowiedzialności za szkody wyrządzone umyślnie (art. 473 § 2 Kodeksu cywilnego).
Inwestorzy i osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne powinni mieć świadomość obowiązujących terminów przedawnienia, by nie utracić możliwości dochodzenia swoich roszczeń.

5. Odpowiedzialność kontraktowa i klauzule umowne w umowach cywilnoprawnych

W kontekście odpowiedzialności kontraktowej jednym z najistotniejszych elementów jest precyzyjne określenie uprawnień i obowiązków stron umowy oraz zakresu odpowiedzialności w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Zgodnie z zasadą swobody umów strony mogą dowolnie kształtować treść umowy, pod warunkiem że nie narusza to przepisów prawa, zasad współżycia społecznego oraz nie prowadzi do nierówności stron.

5.1. Klauzule umowne dotyczące odpowiedzialności

Umowy pomiędzy inwestorem a osobami pełniącymi samodzielne funkcje techniczne na budowie powinny zawierać szczegółowe klauzule regulujące ich wzajemne prawa i obowiązki, aby uniknąć sporów. Poniżej przedstawiono kluczowe kwestie, które warto uwzględnić.
Zakres obowiązków inżyniera:
•określenie zadań: umowa powinna jasno definiować zakres obowiązków, takich jak nadzór nad jakością robót budowlanych, monitorowanie harmonogramu realizacji prac oraz sporządzanie dokumentacji budowy;
•zakres kompetencji: warto sprecyzować, które decyzje inżynier może podejmować samodzielnie, a które wymagają zgody inwestora.


Odpowiedzialność za podwykonawców:
•podział odpowiedzialności: powinno być określone, czy osoba pełniąca funkcję techniczną na budowie ponosi odpowiedzialność za działania lub zaniechania podwykonawców;
•klauzule dotyczące podwykonawców: umowa z podwykonawcą powinna obejmować:
-odpowiedzialność za błędy wykonawcze,
-terminy realizacji prac,
-warunki odpowiedzialności cywilnej za szkody.

Bezpieczeństwo na budowie:
-zasady BHP: odpowiedzialność za przestrzeganie zasad bezpieczeństwa powinna być przypisana konkretnej osobie;
-procedury wypadkowe: należy wskazać, kto odpowiada za zapobieganie wypadkom i jakie są konsekwencje nieprzestrzegania zasad BHP.


Procedura odbioru prac:
-sposób odbioru: umowa powinna precyzować procedury odbioru poszczególnych etapów budowy oraz dokumentację wymaganą przy odbiorze;
-terminy: określenie harmonogramu i terminów odbioru pomaga uniknąć opóźnień.

Kary umowne:
•istota kary umownej: Kodeks cywilny pozwala zastrzec w umowie, że naprawienie szkody, która powstała w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego, nastąpi przez zapłatę określonej sumy (art. 484 k.c.). Zastrzeżenie kary umownej powoduje, że w razie zajścia określonego zdarzenia uprawniającego do jej żądania podmiot uprawniony może dochodzić jej zapłaty bez konieczności wykazywania, czy i w jakiej wysokości doszło do powstania szkody. Warto zdefiniować, że kara umowna jest środkiem dyscyplinującym, niezależnym od obowiązku naprawienia szkody;
•roszczenia odszkodowawcze: należy wyraźnie rozgraniczyć dochodzenie kary umownej od dochodzenia roszczeń z tytułu naprawienia szkody. Kara umowna przysługuje w ustalonej wysokości, natomiast odszkodowanie wymaga udowodnienia rzeczywistej szkody oraz adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem/zaniechaniem sprawcy a szkodą;

-oznacza to, że co do zasady dochodzenie roszczeń na podstawie dobrze skonstruowanych postanowień o karach umownych jest łatwiejsze dla tej strony umowy, która te kary zastrzegła. Kwestie ewentualnego miarkowania kar umownych nie są objęte niniejszym artykułem.

Reasumując: dobrze skonstruowana umowa zabezpiecza interesy obu stron i minimalizuje ryzyko sporów sądowych. Prawidłowe sformułowanie powyższych postanowień wymaga wsparcia doświadczonych prawników specjalizujących się w prawie budowlanym.

6. Ograniczenie odpowiedzialności cywilnej

W umowach cywilnoprawnych, w tym w kontraktach inżynierskich, strony mogą wprowadzać klauzule ograniczające odpowiedzialność za określone kategorie szkód. Należy jednak pamiętać, że takie klauzule muszą być zgodne z przepisami prawa cywilnego, zasadami dobrej wiary i równości stron. W przeciwnym razie mogą zostać uznane za nieważne.
6.1. Ograniczenie odpowiedzialności – granice prawne
Polskie prawo przewiduje pewne granice dla umownych ograniczeń odpowiedzialności. W szczególności:
1.odpowiedzialność za szkody na osobie: klauzule wyłączające lub ograniczające odpowiedzialność za szkody wyrządzone na osobie są zazwyczaj nieważne. Przepisy o odpowiedzialności za szkody na osobie mają charakter bezwzględnie obowiązujący (art. 473 § 2 k.c.), co oznacza, że strony nie mogą skutecznie wyłączyć tej odpowiedzialności umownie;
2.szkody wyrządzone umyślnie: odpowiedzialność za szkody spowodowane umyślnym działaniem nie może być wyłączona ani ograniczona. Takie klauzule są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i nieważne z mocy prawa (art. 473 § 2 k.c.);
3.zasady dobrej wiary i uczciwości kontraktowej: klauzule ograniczające odpowiedzialność muszą być zgodne z zasadami uczciwości kontraktowej. Jeżeli wprowadzają rażąco niekorzystne warunki dla jednej ze stron, mogą zostać uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.).
6.2. Kluczowe obszary ograniczenia odpowiedzialności
1.Odpowiedzialność za szkody pośrednie: strony mogą wyłączyć odpowiedzialność za szkody, które nie wynikają bezpośrednio z ich działań, np. utracone korzyści. Taka klauzula powinna być jasno sformułowana, aby uniknąć sporów co do jej zakresu;
2.odpowiedzialność za opóźnienia: umowa może ograniczać odpowiedzialność za opóźnienia wynikające z niezależnych od stron okoliczności, takich jak siła wyższa. Kluczowe jest precyzyjne określenie, co strony rozumieją przez siłę wyższą (np. klęski żywiołowe, wojny, strajki). Z punktu widzenia Inżyniera bezpieczniej jest uzależniać jego odpowiedzialność od zwłoki (zawinionego opóźnienia);
3.odpowiedzialność za działania podwykonawców: w przypadku błędów podwykonawców strony mogą ustalić ograniczenia odpowiedzialności głównego wykonawcy, np. poprzez wyłączenie odpowiedzialności za zaniedbania podwykonawców, pod warunkiem że wynika to z okoliczności niezależnych od głównego wykonawcy.

Podsumowanie

Odpowiedzialność osób pełniących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie obejmuje szeroki zakres, który może dotyczyć zarówno odpowiedzialności za czyny niedozwolone (deliktowej), jak i odpowiedzialności kontraktowej, wynikającej z umowy. Ze względu na złożoność i wieloaspektowość procesu budowlanego, a także liczne ryzyka związane z wykonywaniem funkcji technicznych, takich jak wypadki, błędy w projektach czy zaniedbania w nadzorze, kluczowe znaczenie ma precyzyjne określenie obowiązków stron umowy oraz właściwe uregulowanie odpowiedzialności w dokumentacji kontraktowej.
Precyzyjne określenie obowiązków stron umowy pozwala na uniknięcie niejasności, które mogą prowadzić do konfliktów między inwestorami, wykonawcami oraz osobami pełniącymi funkcje techniczne, takimi jak kierownicy budowy czy inspektorzy nadzoru. W treści umowy powinny znaleźć się szczegółowe zapisy dotyczące zakresu obowiązków związanych z nadzorem, kontrolą jakości robót, przestrzeganiem przepisów prawa budowlanego oraz obowiązkiem prowadzenia dokumentacji, w tym dziennika budowy. Takie podejście minimalizuje ryzyko niewłaściwego wykonania zadań oraz związanych z tym roszczeń o odszkodowanie.
Ponadto prowadzenie negocjacji zmierzających do ograniczenia nakładania dodatkowych obowiązków wykraczających poza ramy prawa budowlanego jest istotnym krokiem w kierunku zmniejszenia odpowiedzialności Inżyniera za przebieg procesów inwestycyjnych.

[1] Uchwała SN z 22.11.2013 r., III CZP 72/13, OSNC-ZD 2014, nr 2, poz. 40.

Misja gospodarcza polskich firm do Danii

Z przyjemnością informujemy, że Licht & Przeworska Kancelaria Radców Prawnych wzięła udział w wydarzeniu: Misji gospodarczej polskich firm do Danii "Building the Wind Power Supply Chain Together".

To wyjątkowe przedsięwzięcie, zorganizowane przez Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej, Wind Industry Hub (WIH) oraz Ambasadę RP w Kopenhadze, odbyło się w dniach 3-5 września.

Mieliśmy okazję wymienić się doświadczeniami oraz nawiązać nowe relacje biznesowe w branży energetyki wiatrowej.

RADCA PRAWNY KONRAD PYŁA

Z przyjemnością informujemy, że od czerwca bieżącego roku do zespołu naszej Kancelarii dołączył radca prawny Konrad Pyła, który jest uznanym ekspertem w dziedzinie inwestycji infrastrukturalnych. Pan Mecenas posiada wieloletnie doświadczenie w zakresie prawa zamówień publicznych, zdobyte w trakcie współpracy z podmiotami realizującymi duże inwestycje infrastrukturalne w sektorze portowym. Ponadto, Pan Mecenas wyróżnia się dużym doświadczeniem w pracy w oparciu o warunki kontraktowe FIDIC, które są kluczowe dla realizacji złożonych projektów budowlanych i infrastrukturalnych. Jego ekspertyzy w tym zakresie zapewnią naszym Klientom najwyższy poziom doradztwa prawnego i wsparcia w zarządzaniu ryzykiem kontraktowym.

Pan Mecenas aktywnie wspierał zamawiających w przygotowywaniu i przeprowadzaniu postępowań przetargowych, a także prowadził kompleksową obsługę prawną kontraktów na realizację robót budowlanych. Jego praktyka obejmuje między innymi doradztwo w zakresie opracowywania i negocjowania umów, zarządzania ryzykiem prawnym na całym etapie realizacji inwestycji, a także reprezentację klientów przed Krajową Izbą Odwoławczą oraz sądami powszechnymi. Ponadto, Pan Konrad Pyła posiada bogate doświadczenie w realizacji projektów współfinansowanych ze środków zewnętrznych, w tym funduszy Unii Europejskiej, co pozwala mu skutecznie wspierać Klientów w procesie aplikowania o dofinansowania oraz rozliczania tychże środków.

W naszej Kancelarii radca prawny Konrad Pyła będzie odpowiedzialny między innymi za wsparcie Klientów realizujących inwestycje budowlane oraz infrastrukturalne, zarówno te finansowane z funduszy publicznych, jak i prywatnych. Jego wiedza i umiejętności będą szczególnie cenne dla Klientów realizujących projekty w systemie prawa zamówień publicznych, a także dla tych, którzy poszukują czy korzystają z dofinansowań zewnętrznych.

Jesteśmy przekonani, że dołączenie Pana Konrada Pyły do naszego zespołu znacząco wzmocni nasz potencjał w zakresie prawa zamówień publicznych oraz obsługi prawnej inwestycji infrastrukturalnych, co pozwoli na jeszcze skuteczniejsze i efektywne wsparcie naszych Klientów w realizacji ich strategicznych celów.

ZMIANY Z ZAKRESU PRZEKSZTAŁCENIA UŻYTKOWANIA WIECZYSTEGO WE WŁASNOŚĆ NIERUCHOMOŚCI

ZMIANY Z ZAKRESU PRZEKSZTAŁCENIA UŻYTKOWANIA WIECZYSTEGO WE WŁASNOŚĆ NIERUCHOMOŚCI

Instytucja użytkowania wieczystego była istotnym elementem polskiego prawa nieruchomości. Jednak od lat stanowi problem, ponieważ niepotrzebnie komplikuje kwestię prawa własności do nieruchomości gruntowych, m.in. utrudniając zabudowę wielu terenów, hamując rozwój czy blokując inwestycje. W związku w powyższym, ustawodawca poprzez rozmaite akty prawne dąży do stopniowej likwidacji tej konstrukcji prawnej. W przypadku gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe, prawo użytkowania wieczystego przekształciło się w prawo własności tych gruntów z dniem 1 stycznia 2019 r. Niedawno wprowadzona nowelizacja przynosi kolejne ważne zmiany, tym razem dla użytkowników wieczystych nieruchomości komercyjnych. Na czym polegają te zmiany i jak wpłyną one na posiadaczy nieruchomości?

UŻYTKOWANIE WIECZYSTE

Grunty stanowiące własność Skarbu Państwa a położone w granicach administracyjnych miast oraz grunty Skarbu Państwa położone poza tymi granicami, lecz włączone do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i przekazane do realizacji zadań jego gospodarki, a także grunty stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków mogą być oddawane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym, i osobom prawnym (art. 232 § 1 Kodeksu cywilnego). Użytkowanie wieczyste to forma prawna, która użytkownikowi nieposiadającemu pełni praw własności umożliwia korzystanie z nieruchomości na określony czas, zazwyczaj długoterminowy. Choć grunt nie jest własnością użytkownika wieczystego, to już budynki i inne urządzenia wzniesione przez niego na tego typu gruncie stanowią jego własność. Jest to wyjątek od zasady superficies solo cedit. Użytkownik wieczysty opłaca roczne opłaty użytkowania na rzecz właściciela gruntu, tj. Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego czy ich związków. Użytkowanie wieczyste regulowane jest przez ustawę z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami. Zgodnie z nią, użytkownik wieczysty zawiera umowę z właścicielem gruntu na użytkowanie wieczyste, która określa warunki korzystania z nieruchomości oraz wysokość opłat użytkowania. Opłaty użytkowania mogą być ustalane w różny sposób - od stałej kwoty do procentu od wartości nieruchomości. Ponadto, użytkownik może być zobowiązany do inwestowania w zagospodarowanie nieruchomości zgodnie z jej przeznaczeniem.
Użytkowanie wieczyste ma wiele skutków zarówno dla osoby korzystającej z nieruchomości, jak i dla właściciela. Dla użytkownika wieczystego, główne zalety to możliwość korzystania z terenu bez konieczności jego nabycia oraz pewna swoboda w jego wykorzystaniu. Niemniej jednak, użytkownik nie ma pełni praw własności, co oznacza, że nie ma całkowitej kontroli nad nieruchomością. Dla właściciela, użytkowanie wieczyste może być korzystne, ponieważ umożliwia generowanie dochodu z opłat za korzystanie z terenu oraz zagospodarowanie gruntów, które mogłyby pozostać niezagospodarowane.

PRZEKSZTAŁCENIE UŻYTKOWANIA WIECZYSTEGO WE WŁASNOŚĆ

PROCEDURA OGÓLNA

Zgodnie z przepisami ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości, od dnia 13 października 2005r. użytkownik wieczysty nieruchomości może złożyć wniosek o przekształcenie przysługującego mu prawa w prawo własności nieruchomości. Nabycie prawa własności następuje na podstawie decyzji administracyjnej wydawanej po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego. Ostateczna decyzja jest podstawą wpisu w księdze wieczystej nowego właściciela. Ponadto istnieje również możliwość nabycia prawa własności w drodze umowy sprzedaży nieruchomości od właściciela - Skarbu Państwa w trybie art. 32 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Sprzedaż taka wymaga zgody wojewody.

Z wnioskiem o przekształcenie prawa mogą wystąpić:
-osoby fizyczne będące na dzień 13 października 2005r. użytkownikami wieczystymi nieruchomości zabudowanych na cele mieszkaniowe lub zabudowanych garażami albo przeznaczonych pod tego rodzaju zabudowę oraz nieruchomości rolnych lub ich następcy prawni,
-osoby fizyczne będące na dzień 13 października 2005r. użytkownikami wieczystymi nieruchomości, niezależnie od jej przeznaczenia, jeżeli użytkowanie wieczyste uzyskały w zamian za wywłaszczenie lub przejęcie nieruchomości gruntowej na rzecz Skarbu Państwa na podstawie innych tytułów, przed dniem 5 grudnia 1990 r. lub ich następcy prawni,
-osoby fizyczne będące na dzień 13 października 2005r. (lub później) użytkownikami wieczystymi nieruchomości niezależnie od jej przeznaczenia, jeżeli użytkowanie wieczyste uzyskały na podstawie art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy lub ich następcy prawni, osoby fizyczne i prawne (lub ich następcy prawni) będące na dzień 13 października 2005r. (lub później) właścicielami lokali mieszkalnych albo garaży, których udział w nieruchomości wspólnej obejmuje prawo użytkowania wieczystego, spółdzielnie mieszkaniowe będące na dzień 13 października 2005r. właścicielami budynków mieszkalnych lub garaży (lub ich następcy prawni).

Wniosek o przekształcenie podlega opłacie skarbowej oraz opłacie za przekształcenie. Wysokość opłaty za przekształcenie określana jest w decyzji administracyjnej i stanowi wartość prawa własności pomniejszoną o wartość prawa użytkowania wieczystego przekształcanej nieruchomości. Obie te wartości wyceniane są przez rzeczoznawcę majątkowego w toku prowadzonego postępowania administracyjnego. Opłatę za przekształcenie prawa rozkłada się na wniosek użytkownika wieczystego na raty na czas nie dłuższy niż 20 lat.

Osobom fizycznym, które uzyskały prawo użytkowania wieczystego przed dniem 5 grudnia 1990 r.  oraz ich następcom prawnym, organ właściwy do  wydania decyzji udziela, na ich wniosek, 50 % bonifikaty od opłaty za przekształcenie prawa. Jeśli nieruchomość lub jej części są wpisane do rejestru zabytków, opłatę za przekształcenie prawa obniża się o 50 %. Wojewoda może wyrazić zgodę na wyższą bonifikatę w formie zarządzenia o charakterze generalnym. Pod warunkiem zgody wojewody, organ właściwy do wydania decyzji ma również możliwość udzielenia tzw. bonifikaty uznaniowej. W razie zbiegu praw do bonifikat stosuje się jedną bonifikatę korzystniejszą dla użytkownika wieczystego.

Należy pamiętać, że jeżeli z wnioskiem o przekształcenie wystąpią podmioty będące przedsiębiorcami, wówczas konieczne będzie uwzględnienie przepisów dotyczących pomocy publicznej. Maksymalna wysokość pomocy w ciągu ostatnich trzech lat kalendarzowych nie może przekroczyć kwoty 200 tys. euro (w sektorze transportu drogowego 100 tyś euro) a wnioskodawca musi wykazać, że jego sytuacja finansowa na tyle dobra, że udzielenie mu takiej pomocy jest zasadne.

GRUNTY ZABUDOWANE NA CELE MIESZKANIOWE

Dnia 5 października 2018 r. weszła w życie ustawa o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów, rozpoczynając tym samym proces eliminacji instytucji użytkowania wieczystego w Polsce. W ramach tej ustawy wprowadzono przepisy, zgodnie z którymi od 1 stycznia 2019 roku prawo użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe przekształca się w prawo własności tych gruntów. Dotyczy to nieruchomości zabudowanych wyłącznie budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi lub wielorodzinnymi, w których co najmniej połowę liczby lokali stanowią lokale mieszkalne - wraz z budynkami gospodarczymi, garażami, innymi obiektami budowlanymi lub urządzeniami budowlanymi, umożliwiającymi prawidłowe i racjonalne korzystanie z budynków mieszkalnych. Przekształcenie następuje z mocy prawa, a więc nie jest konieczne składanie wniosku o wydanie żadnego urzędowego zaświadczenia.

Osoby, które na podstawie wskazanej wyżej ustawy stały się właścicielami gruntów są zobowiązane do uiszczania należności za nabycie prawa własności w formie corocznej opłaty przez 20 lat. Wysokość opłaty rocznej za przekształcenie odpowiada wysokości opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste, obowiązującej w dniu przekształcenia. W przypadku wniesienia opłaty jednorazowej za przekształcenie gruntu stanowiącego własność Skarbu Państwa, osobom fizycznym, będącym właścicielami budynków mieszkalnych jednorodzinnych lub lokali mieszkalnych, lub spółdzielniom mieszkaniowym, przysługuje bonifikata od tej opłaty w wysokości 60% – w przypadku gdy opłata jednorazowa zostanie wniesiona w roku, w którym nastąpiło przekształcenie. Użytkownicy wieczyści z niskimi dochodami mogą także korzystać z 50% bonifikaty w opłacie przekształceniowej, jeśli miesięczny dochód na członka gospodarstwa domowego nie przekracza połowy. przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w roku poprzedzającym rok, za który opłata ma być wnoszona. W przypadku sprzedaży mieszkania przed zakończeniem 20-letniego okresu uiszczania opłaty przekształceniowej, obowiązek jej opłacenia przejdzie z następnym rokiem na nabywcę nieruchomości. Podstawę ujawnienia prawa własności gruntu w księdze wieczystej oraz ewidencji gruntów i budynków stanowi zaświadczenie potwierdzające przekształcenie, które właściwy organ przekazuje do sądu właściwego do prowadzenia księgi wieczystej.

ZMIANY DOTYCZĄCE PRZEKSZTAŁCENIA GRUNTÓW NIEMIESZKALNYCH

Dodatkowo, grunty niezabudowane będzie można nabyć za zgodą wojewody, samorządu albo starosty, pod warunkiem że umowa użytkowania wieczystego trwa minimum 10 lat.

Żądanie sprzedaży nie będzie przysługiwało użytkownikowi wieczystemu w odniesieniu do:
* nieruchomości oddanych w użytkowanie wieczyste po 31 grudnia 1997 r.,
* nieruchomości, wobec których użytkownik wieczysty nie wykonał określonego w umowie zobowiązania,
* nieruchomości wykorzystywanych na prowadzenie rodzinnych ogrodów działkowych,
* nieruchomości położonych na terenie portów i przystani morskich,
* nieruchomości, wobec których toczy się postępowanie o rozwiązanie umowy o oddanie jej w użytkowanie wieczyste,
* nieruchomości będących własnością Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa, Agencji Mienia Wojskowego, Lasów Państwowych, parków narodowych, Wód Polskich.

Nowelizacja zakłada dwa modele płatności opłaty przekształceniowej. Po pierwsze, wnioskodawca może uiścić jednorazową zapłatę, której wysokość będzie wynosić 20-krotność dotychczasowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego. Drugim rozwiązaniem jest rozłożenie ceny na raty. Wówczas wysokość opłaty będzie równa 25-krotności dotychczasowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego. Samorządy będą mogły przyjąć powyższe zasady odpłatności lub określić je samodzielnie. Mają także możliwość udzielania bonifikat np. ze względu na długość trwania użytkowania wieczystego czy brak zaległości w regulowaniu zobowiązań z tego tytułu. Ponadto, w stosunku do nieruchomości Skarbu Państwa bonifikaty w wysokości 90% ceny będą przysługiwały niektórym kategoriom osób fizycznych, a w odniesieniu do nieruchomości należących do jednostek samorządu terytorialnego, zasady, warunki czy wysokość stawek procentowych udzielanych bonifikat będą ustalane w przez odpowiednie organy uchwałodawcze.

PODSUMOWANIE

Podsumowując, od 2023 roku firmy zyskały możliwość przekształcania użytkowania wieczystego nieruchomości w prawo własności. Główne zmiany wprowadzone dzięki nowelizacji odnoszą się do nowego systemu odpłatności za nieruchomości będące w użytkowaniu wieczystym. Co ważne, nowe przepisy zakładają, że podmioty administracji publicznej nie będą mogły odmówić sprzedaży nieruchomości na rzecz użytkownika wieczystego, pod warunkiem, że ten wystąpi z wnioskiem o sprzedaż w terminie do dnia 31 sierpnia 2024 r.

UŻYTKOWANIE WIECZYSTE "GRUNTÓW NIEMIESZKALNYCH" WE WŁASNOŚĆ

Niniejsza informacja kierowana jest do podmiotów będących użytkownikiem wieczystym nieruchomości gruntowej w związku z brzmieniem ustawy z dnia 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa, ustawy o gospodarce nieruchomościami, ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych oraz niektórych innych ustaw. W terminie do 31 sierpnia 2024 r. możliwe jest wnioskowanie do Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego przez użytkownika wieczystego o sprzedaż na jego rzecz nieruchomości. Należy przypomnieć, że w 2019 r. z mocy prawa doszło do przekształcenia prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów. Obecnie możliwe jest przekształcenie gruntów niemieszkalnych jako drugi etap reformy, ale może to nastąpić wyłącznie na wniosek, nie zaś z mocy prawa. Organy publiczne nie będą mogły odmówić sprzedaży gruntu na rzecz użytkownika, o ile oczywiście nie zostaną spełnione przesłanki wykluczające taką możliwość. Ustawa wskazuje, że żądanie sprzedaży nie przysługuje:

Ponadto, nie zawiera się umowy sprzedaży nieruchomości, jeżeli toczy się postępowanie o rozwiązanie umowy o oddanie tej nieruchomości w użytkowanie wieczyste.

Cena zależy od tego kto jest właścicielem gruntu i czy zapłata ma nastąpić jednorazowo, czy też w ratach. W odniesieniu do nieruchomości gruntowych stanowiących własność Skarbu Państwa cenę nieruchomości ustala się:

W odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego cenę nieruchomości ustala się w wysokości nie niższej niż dwudziestokrotność kwoty stanowiącej iloczyn dotychczasowej stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego oraz wartości nieruchomości gruntowej określonej na dzień zawarcia umowy sprzedaży, jednak nie wyższej niż wartość nieruchomości gruntowej określona na dzień zawarcia umowy sprzedaży.

Jeżeli są Państwo zainteresowani szczegółami, prosimy o kontakt.

ZMIANA TERMINU DOT. E-DORĘCZEŃ

W grudniu ubiegłego roku, Sejm uchwalił ustawę nowelizującą ustawę o doręczeniach elektronicznych. Wydłużono termin na wypełnienie obowiązku założenia skrzynki do e-Doręczeń, wskazując iż powinno to nastąpić pomiędzy 30 marca 2024 r. a 1 stycznia 2025 r. 21 grudnia 2023 r. Minister Cyfryzacji wydał komunikat, w którym określił termin wdrożenia rozwiązań technicznych, jako 1 października 2024 r.

Przypominamy, że zobowiązani do posiadania skrzynki do e-Doręczeń i odbierania w ten sposób korespondencji przesłanej od podmiotów publicznych, są przedsiębiorcy i zawody zaufania publicznego.

Szczegółowy harmonogram wprowadzania obowiązku stosowania Krajowego Systemu Doręczeń Elektronicznych znajduje się na stronie https://www.gov.pl/web/e-doreczenia/harmonogram

OBOWIĄZEK ZAPEWNIENIA MOŻLIWOŚCI ZAINSTALOWANIA PUNKTÓW ŁADOWANIA POJAZDÓW ELEKTRYCZNYCH

24 grudnia 2021 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych oraz niektórych innych ustaw, która wprowadziła obowiązek projektowania oraz budowy budynków w sposób umożliwiający zainstalowanie punktów ładowania pojazdów elektrycznych. 

Zgodnie z przepisami nowelizacji właściciele lub zarządcy budynków niemieszkalnych, z którymi związane jest co najmniej 20 miejsc postojowych zostali zobowiązani zainstalować do 1 stycznia 2025 r. co najmniej jeden punkt ładowania oraz infrastrukturę kanałową, aby umożliwić w dalszej perspektywie zainstalowanie kolejnych punktów ładowania – co najmniej jeden na pięć stanowisk postojowych.

Uwaga! Prawo Pracy!

17 listopada 2023r. wejdą w życie zmiany w rozporządzeniu w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe.

Zgodnie ze zmianami pracodawca będzie miał obowiązek zapewnić pracownikowi wykonującemu pracę przez co najmniej połowę dziennego wymiaru czasu pracy na tzw. systemach przenośnych (na laptopach i innych ekranowych sprzętach przenośnych) – monitor lub podstawkę pod laptop oraz osobną klawiaturę i myszkę.

Dodatkowo obowiązek refundacji okularów korygujących wzrok rozszerzy się o refundację szkieł kontaktowych. Zmienią się, również wymagania co do sprzętu komputerowego i np. krzeseł do pracy przy komputerze.

Odpowiedzialność byłych małżonków za zobowiązania wobec wspólnoty mieszkaniowej
W dniu 20 października 2022 r. zapadła uchwała Sądu Najwyższego Izby Cywilnej w sprawie III CZP 111/22, która dotyczyła tego co dzieje się z zobowiązaniami, które powstają po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, a które związane są z utrzymaniem nieruchomości wspólnej.

Teza w/w. uchwały jest następująca:
"Odpowiedzialność byłych małżonków będących współwłaścicielami lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, który uprzednio wchodził w skład ich majątku wspólnego, za zobowiązania wobec wspólnoty mieszkaniowej powstałe po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej z tytułu wydatków i ciężarów związanych z utrzymaniem nieruchomości wspólnej w części nieznajdującej pokrycia w innych przychodach, jest odrębną odpowiedzialnością każdego z nich w zakresie odpowiadającym ich udziałom w nieruchomości wspólnej, ustalonym zgodnie z art. 3 ust. 3a ustawy z 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1048)."

Esencją tej uchwały było odpowiedzenie na pytanie w jaki sposób wspólnoty mieszkaniowe mają dochodzić roszczenia z tytułu wydatków i ciężarów, które są związane z utrzymaniem nieruchomości wspólnej przeciwko byłym małżonkom, którzy są współwłaścicielami lokalu. Przy czym należy mieć na uwadze to, że te problem powstawał w sytuacji, w której roszczenie wspólnoty mieszkaniowej – a zadłużenie współwłaścicieli powstało po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej.

Mając na uwadze dotychczasową praktykę wspólnot mieszkaniowych oraz sądów, można wskazać dwa sposoby podejścia do tego zagadnienia.
Pierwszy sposób sprowadza się do tego, że wspólnoty przyjmowały odpowiedzialność solidarną byłych małżonków. Odpowiedzialność solidarna odznacza się tym, że kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych.
Drugi sposób sprowadza się do tego, że wspólnoty przyjmowały odpowiedzialność proporcjonalną tj. w stosunku do udziału prawa własności danego małżonka do lokalu.

Konsekwencją tej uchwały jest to, że odpowiedzialność byłych małżonków, którzy są współwłaścicielami nieruchomości wchodzącej wcześniej do ich majątku wspólnego, za zobowiązania z tytułu wydatków i ciężarów związanych z utrzymaniem nieruchomości wspólnej w części nieznajdującej pokrycia w innych przychodach a powstałych po ustaniu ich wspólności majątkowej małżeńskiej jest odpowiedzialnością odrębną każdego ze współwłaścicieli w zakresie, który odpowiada ich udziałowi w nieruchomości wspólnej. Udział ten ustala się zgodnie z art. 3 ust. 3a ustawy z 24 czerwca 1994 r. o własności lokali

W konsekwencji należy uznać, że udział w nieruchomości wspólnej współwłaściciela lokalu w częściach ułamkowych odpowiada iloczynowi wielkości jego udziału we współwłasności lokalu i wielkości udziału we współwłasności nieruchomości wspólnej przypadającej na ten lokal.

W dniu 25 lipca 2023 r. wygraliśmy kolejną sprawę "frankową"! Dzięki pracy zespołu Kancelarii Sąd Okręgowy w Szczecinie ustalił, że umowa kredytu frankowego jest nieważna.
W wyniku unieważnienia, Sąd zasądził od pozwanego Banku na rzecz reprezentowanego przez nas Powoda kwotę ponad 2 100 000 zł!
To kolejny sukces naszej Kancelarii.
Wysokie miejsca w Ogólnopolskich Rankingach Kancelarii Prawniczych i wysoce wykwalifikowany oraz wyspecjalizowany zespół prawników gwarantuje, że zaopiekujemy się prawnie Państwa sprawą.

W dniu 31 lipca opublikowano w Dzienniku Ustaw ustawę z dnia 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa, ustawy o gospodarce nieruchomościami, ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1463).
Ustawa ta zmienia m.in. zasady dotyczące podatku od czynności cywilnoprawnych związane z zakupem nieruchomości, w szczególności uwagę zwraca zwolnienie z opodatkowania tym podatkiem zakupu pierwszego mieszkania oraz wprowadzenie podwyższonej stawki od szóstej i kolejnej nieruchomości. Nowe zasady wchodzą w życie już 31 sierpnia 2023 r.
Zasadą ustawy o podatku od towarów i usług (VAT) oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) było to, że jeżeli dany przedmiot był opodatkowany na gruncie VAT to zwolniony był z podatku na gruncie PCC i odwrotnie. Powyższa ustawa zmienia tę zasadę i wprowadza konieczność opodatkowania przedmiotu – nieruchomości podatkiem VAT w poniższych sytuacjach.

W jednej z powyższych sytuacji wystąpi konieczność objęcia transakcji PCC oraz VAT.
Co więcej, mając na uwadze powyższe sytuacje, ustawodawca wprowadził podwyższoną stawkę PCC od zakupu szóstego i każdego następnego lokalu mieszkalnego, który zakupimy w budynku lub budynkach wybudowanych na jednej nieruchomości gruntowej, lub udziału w takim lokalu. Podwyższona stawka wynosić będzie 6%.
Oznacza to, że podwyższona stawka dotyczyć będzie sytuacji kupowania nieruchomości mieszkalnych u jednego sprzedającego, przy czym należy pamiętać, że podwyższona stawka podatku znajdzie zastosowanie gdy zakupione przez nas lokale stanowią odrębną nieruchomość oraz znajdują się w jednym lub kilku budynkach, które zostały wybudowane na jednej nieruchomości gruntowej. >Zauważyć trzeba, że omawiana ustawa wprowadziła korzystną zmianę w zakresie PCC.
Co do zasady, umowa sprzedaży nieruchomości podlegała opodatkowaniu PCC w wysokości 2%, a obowiązek podatkowy ciążył na kupującym. Oznaczało to, że kupując nieruchomość, byliśmy zobowiązani do zapłaty 2% wartości umowy sprzedaży nieruchomości jako PCC.
Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami PCC w stanie prawnym od 31 sierpnia 2023 r. sprzedaż, której przedmiotem jest:

- jeżeli kupującym jest osoba fizyczna lub osoby fizyczne, którym w dniu sprzedaży i przed tym dniem nie przysługiwało żadne z powyższych praw ani udział w powyższych prawach, chyba że ten udział nie przekracza lub nie przekraczał 50% i został nabyty w drodze dziedziczenia, nie podlega opodatkowaniu PCC.

Oznacza to, że jeżeli kupujemy pierwszą nieruchomość mieszkalną bądź spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu to nie zapłacimy PCC. Warunkiem zwolnienia jest to, żebyśmy nigdy nie byli właścicielem więcej niż 50% udziału w wyżej wymienionych prawach, a jeżeli taki udział 50% mamy lub mieliśmy to żeby on został nabyty w drodze dziedziczenia.

WYGRANA

W dniu 25 lipca 2023 r. wygraliśmy kolejną sprawę "frankową"! Dzięki pracy zespołu Kancelarii Sąd Okręgowy w Szczecinie ustalił, że umowa kredytu frankowego jest nieważna.

W wyniku unieważnienia, Sąd zasądził od pozwanego Banku na rzecz reprezentowanego przez nas Powoda kwotę ponad 2 100 000 zł!

To kolejny sukces naszej Kancelarii.

Wysokie miejsca w Ogólnopolskich Rankingach Kancelarii Prawniczych i wysoce wykwalifikowany oraz wyspecjalizowany zespół prawników gwarantuje, że zaopiekujemy się prawnie Państwa sprawą.

Przedsiębiorcy. Leasing auta. Darowizna. Podatek

Co do zasady, od 2022 roku przepisy dotyczące sprzedaży poleasingowych samochodów zostały zaostrzone, czego konsekwencją jest to, że nawet w przypadku wykorzystywania poleasingowego samochodu na cele prywatne to jego zbycie przed upływem ustawowego okresu skutkuje koniecznością rozliczenia tego jak przychód z biznesu.
Chodzi tu o taką sytuację, w której przedsiębiorca wykupuje samochód po leasingu i przeznacza go na cele prywatne. Tym samym przedsiębiorca będzie zobowiązany odprowadzenia podatku z tytułu sprzedaży, jeżeli od momentu przeznaczenia samochodu na cele prywatne do momentu sprzedaży nie upłynie sześć lat.
Powyższy obowiązek wynika z art. 10 ust. 2 pkt 4 oraz art. 14 ust. 2 pkt 19 PIT.


Należy zwrócić uwagę na to, że przepisy wprost odnoszą się do odpłatnego zbycia, czyli sytuacji np. sprzedaży rzeczy ruchomej takiej jak auto.
Pojawia się w takim razie pytanie, czy nieodpłatne zbycie auta w drodze darowizny skutkować będzie koniecznością zapłaty podatku? Po stronie darczyńcy nie powstaje przychód podlegający opodatkowaniu PIT, więc nie ma "czego" opodatkować.
Potwierdzenie powyższego możemy znaleźć m.in. w interpretacjach indywidualnych wydanych przez dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej np. w najnowszej interpretacji z 21 lipca 2023 (nr 0113-KDIPT2-1.4011.242.2023.5.ID).
W stanie faktycznym, który legł u podstaw tej interpretacji, wydaje się kluczowym to, że samochody nie zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych, a ich nabycie (w cenie netto) nie stanowiło kosztów uzyskania przychodu. Wykup miał być związany z przekazaniem ich na cele prywatne (niezwiązane z działalnością opodatkowaną), więc spółka nie odliczyła VAT naliczonego, który wynikał z faktur wykupu samochodów z leasingu.
Dyrektor KIS-u potwierdził to, że w takiej sytuacji nie zaistnieje zobowiązanie podatkowe, a tym samym konieczność zapłaty podatku.

Należy mieć na uwadze to, że od darowizny należy zapłacić podatek od spadków i darowizn, przy czym jeżeli obdarowana osoba zalicza się do tzw. grupy zerowej to może skorzystać ze zwolnienia podatkowego, którego konsekwencją będzie brak opodatkowania takiej darowizny.


Jeżeli obdarowany sprzeda samochód przed upływem 6 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie, to dojdzie do powstania przychodu, który będziemy musieli opodatkować. W przypadku sprzedaży samochodu po upływie 6 miesięcy licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie przychód nie powstanie. Wynika to z art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d PIT.
W następnym wpisie omówimy warunki konieczne do tego, aby taka darowizna nie stanowiła czynności podlegającej opodatkowaniu VAT.

W przypadku wątpliwości zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.

Wygrana w konkursie

Szanowni Państwo,

mamy przyjemność poinformować, że pracownik Kancelarii Pan Wiktor Gnych-Pietrzak - zajął 1 miejsce w Ogólnopolskim Konkursie na najlepszą glosę do wyroku NSA, WSA, TK albo TSUE w sprawach podatkowych zapadłego w latach 2021 - 2022 organizowanym przez Centrum Dokumentacji i Studiów Podatkowych Uniwersytetu Łódzkiego oraz firmę CRIDO w ramach XXVI Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej dla studentów "Współczesne problemy orzecznictwa sądowego w sprawach podatkowych".

Przedmiotem glosy był wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 maja 2022 r., III FSK 590/21 dotyczący pojmowania wyrażenia "o wysokości w świetle" – kluczowego dla zastosowania preferencyjnego sposobu zaliczania powierzchni pomieszczeń lub kondygnacji i ich części do powierzchni użytkowej.

Mieszkanie słuzbowe dla pracownika a VAT

Czy spółka prowadząc działalność gospodarczą może odliczyć podatek od towarów i usług (VAT) przy wynajmie mieszkań, które udostępnia pracownikom, zleceniobiorcom i kontrahentom? Organy podatkowe nie widzą bezpośredniego związku takiego najmu z prowadzonym biznesem, ale warto mieć na uwadze najnowszy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego.
W interesującym nas wyroku, podatnik – spółka akcyjna planowała zawierać umowy najmu lokali mieszkalnych. Spółka chciała udostępniać te lokale pracownikom, zleceniobiorcom i kontrahentom. Na kanwie takiego stanu faktycznego powstał spór z organami podatkowymi czy istnieje związek między takimi wydatkami a prowadzonym biznesem. Inaczej mówiąc, powstał spór, czy podatnik – spółka może odliczyć VAT od takich wydatków.
Co do zasady, od wydatku niemającego związku z działalnością gospodarczą i czynnościami opodatkowanymi nie można odliczyć podatku VAT. Problem natomiast dotyczy tego, jak silny związek musi istnieć, żeby można uznać, że taki związek istnieje.
Należy pamiętać, że podatnik ma prawo odliczyć VAT naliczony (czyli podatek, który podatnik zapłacił za towary i usługi), w sytuacji gdy zakup ma związek z czynnościami opodatkowanymi, wykonywanymi przez podatnika.
Oznacza to, że prawo do odliczenia podatku VAT przysługuje m.in. od wydatków o charakterze ogólnym, czyli takich, które faktycznie nie pozostają w bezpośrednim związku między zakupem towaru czy usługi a sprzedażą opodatkowaną (tj. prowadzeniem przez nas biznesu). Pomimo jednak braku takiego bezpośredniego związku, to wydatki takie wpływają na cenę np. produktu czy usługi podatnika. Tym samym istnieje pośredni związek takiego wydatku z opodatkowaną działalnością gospodarczą podatnika.
Skoro więc istnieje pośredni związek, to podatnik taki ma prawo do odliczenia podatku VAT właśnie kierując się kryterium wydatku o charakterze ogólnym.
W konsekwencji, wydatek na najem lokalu mieszkalnego dla pracowników, współpracowników, zleceniobiorców czy kontrahentów należy zakwalifikować jako wydatek mający (przynajmniej pośredni) wpływ na uzyskanie obrotu opodatkowanego VAT. Tym samym, spółka powinna mieć prawo do odliczenia podatku naliczonego, który jest związany z najmem takich lokali.
Nowość polega na tym, że Naczelny Sąd Administracyjny uznał, wbrew stanowisku organu, że wydatek taki nie stanowi wyłącznie realizowania potrzeb osobistych pracownika, dlatego podatnik ma prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 czerwca 2023 r., sygn. akt I FSK 542/19.

Prokurent

Zgodnie z art. 1091 Kodeksu cywilnego prokura jest specjalnym pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Należy pamiętać, że do skutecznego ustanowienia prokury, wymagane jest uzyskanie na to zgody przyszłego prokurenta. Obowiązek ten wynika m.in. z art. 19a ust. 5 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, który przewiduje konieczność dołączenia takiego oświadczenia do wniosku o wpis informacji o udzieleniu prokury do rejestru przedsiębiorców KRS, a także art. 39 ust. 5 ustawy o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy.

Podkreślenia wymaga fakt, że zakres prokury dotyczy wyłącznie czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, toteż jest to tzw. pełnomocnictwo handlowe. Wydaje się, że przedsiębiorstwo należy postrzegać funkcjonalnie jako prowadzona działalność gospodarcza. Tym samym prokura umocowuje do dokonywania czynności, które są związane z prowadzeniem działalności gospodarczej lub działalności zawodowej.
Użyte przez prawodawcę pojęcie "czynności" należałoby postrzegać jako czynności konwencjonalne, przy czym szczególną rolę będą tutaj sprawiało składanie oświadczeń woli lub innych oświadczeń.

Mając na uwadze zakres umocowania prokurenta, tj. czynności sądowe i pozasądowe, należy stwierdzić że może on dokonywać czynności, które wywołują skutki na gruncie prawa materialnego oraz prawa procesowego. W szczególności dotyczy to reprezentacji prokurenta we wszelkich postępowaniach czyli cywilnych, karnych oraz administracyjnych.

Jednocześnie uwagę zwraca to, że pojęcie "związku" z prowadzeniem przedsiębiorstwa jest wyznacznikiem tego, że prokurent pozostaje w granicach umocowania. Pojęcie to nie zostało sprecyzowane, dlatego też zasadnym będzie postawienie pytania czy reprezentowanie przedsiębiorcy w postępowaniu rejestrowym związane będzie z prowadzeniem przedsiębiorstwa?

W celu odpowiedzi na to pytanie należy wskazać czym jest postępowanie rejestrowe. Postępowanie rejestrowe jest cywilnym postępowaniem nieprocesowym, którego głównym celem jest wpis przewidzianych prawem informacji w odpowiednich rejestrach tj. Krajowym Rejestrze Sądowym lub Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Wskazać należy, że jednym z celów obu rejestrów jest zapewnienie jawności danych o podmiotach tam wpisanych, a także zapewnienie bezpieczeństwa obrotu, właśnie poprzez ujawnienie podmiotów uprawnionych do reprezentacji czy też wspólników podmiotów podlegających wpisowi do odpowiedniego rejestru.

Należy mieć jednak na uwadze aktualną praktykę w zakresie postępowań rejestrowych.
Zgodnie z tą praktyką, przedsiębiorstwo o którym mowa w art. 1091 KC, który stanowi definicję prokury, należy rozumieć w znaczeniu przedmiotowym czyli jako zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej.
Niewątpliwie jest tak, że postępowanie rejestrowe ma przynajmniej po części charakter swoiście porządkująco-informacyjny, gdyż celem tego postępowania jest właśnie ujawnienie np. aktualnych danych podmiotów uprawnionych do reprezentacji. Można powiedzieć, że postępowanie rejestrowe dotyczy "osoby przedsiębiorcy", a nie samego przedsiębiorstwa.
Z drugiej strony, ustawodawca nie określił "jak silne" musi być powiązanie między daną czynnością a prowadzeniem przedsiębiorstwa. Skoro natomiast przedsiębiorca podlega pewnym obowiązkom z wpisami do KRS oraz CEiDG wydaje się, że należałoby uznać, że postępowanie rejestrowe wchodzi w zakres spraw, w których prokurent jest umocowany.
Niemniej jednak należy mieć na uwadze, że nie wszystkie sądy rejestrowe podzielą taki pogląd, co może wydłużyć czas trwania postępowania rejestrowego.

W razie Państwa wątpliwości, zapraszamy do kontaktu i przedstawienia Państwa sytuacji.

W dniu 15 czerwca 2023 r. zapady ważne, z perspektywy "Frankowiczów", dwa wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Pierwszy z nich dotyczy wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, którego próbują dochodzić banki. Drugi dotyczy środku tymczasowego w postaci zawieszenia obowiązku spłaty rat miesięcznych. Niniejszy wpis dotyczyć będzie pierwszego z nich.

Pierwszy z wyroków zapadł w sprawie C-520/21 w postępowaniu prowadzonym przed Sądem Rejonowym dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie.
Sprawa dotyczyła niezwykle ważnego zagadnienia jakim jest wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, które kredytodawcy próbują dochodzić w postępowaniach wobec Frankowiczów w przypadku uznania umowy kredytu frankowego za nieważną.
Interesujące w sprawie jest to, że kredytobiorca pozwał kredytodawcę o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. W toku postępowania kredytodawca podnosił, że wynagrodzenie takie nie może przysługiwać Frankowiczowi, lecz jemu, gdyż to bank udostępnił kapitał, z którego kredytobiorca korzystał.
W tej sprawie Sąd Rejonowy powziął wątpliwości co do możliwości wywiedzenia przedmiotowego powództwa (czyli żądania wynagrodzenia wystosowanego przez Frankowicza), ale również co do możliwości żądania wynagrodzenia za korzystanie z kapitału udostępnionego przez bank.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej argumentował swoje stanowisko w następujący sposób. Skoro pewne postanowienia umowy zostały uznane za nieważne, a nie jest możliwym utrzymanie takiej umowy w mocy, w konsekwencji powinno to co do zasady skutkować przywróceniem sytuacji prawnej i faktycznej, w jakiej kredytobiorca znajdowałby się w braku takich postanowień, uzasadniając w szczególności prawo do zwrotu korzyści nienależnie nabytych przez kredytodawcę, ze szkodą dla kredytobiorcy, w oparciu o nieważne postanowienia.
Ponadto celem prawa unijnego jest zabezpieczenie interesów kredytobiorców (którzy są konsumentami), jako podmiotów słabszych w starciu z kredytodawcami (przedsiębiorcami). Jednym z celów prawa unijnego jest wypracowanie mechanizmu "odstraszającego" przed korzystaniem z nieuczciwych, niedozwolonych postanowień (tzw. klauzul abuzywnych).

Tym samym w przypadku uznania umowy kredytu frankowego za nieważną w całości ze względu na to, że umowa nie może obowiązywać po usunięciu klauzul abuzywnych, prawo unijne nie stoi na przeszkodzie dokonania takiej wykładni prawa krajowego, zgodnie z którą konsument ma prawo żądać od kredytodawcy pewnej rekompensaty, która wykracza poza zwrot miesięcznych rat i kosztów zapłaconych z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty. Jednakże rekompensata taka musi uwzględnić cele dyrektywy 93/13 oraz zasady proporcjonalności, co może oznaczać, że nie w każdym przypadku Frankowicze będą mogli skutecznie dochodzić takiego roszczenia.

Ważne dla Frankowiczów są rozważania na temat analogicznego roszczenia ze strony banków.
Jak już zostało to wspomniane, prawo unijne ma na celu chronić konsumentów, a jednocześnie "odstraszać" przed stosowaniem klauzul abuzywnych. Natomiast dopuszczenie możliwości dochodzenia wynagrodzenia za korzystanie z kapitału przez kredytodawców prowadziłoby do wytworzenia efektu mrożącego, który powodowałby to, że pomimo istnienia klauzul abuzywnych konsumentowi bardziej opłacałoby się kontynuowanie nieuczciwej umowy, niż dochodzenie swoich praw w postępowaniu sądowym. Tym samym, kredytodawcy nie mogą żądać jakiejkolwiek rekompensaty, wynagrodzenia, zapłaty itp. za korzystanie z kapitału powyżej kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty.

Podsumowując, kredytobiorcy (którzy są konsumentami) mogą dochodzić zapłaty rekompensaty za korzystanie z ich kapitału przez banki, przy jednoczesnym poszanowaniu celów dyrektywy 93/13 oraz zasad proporcjonalności. Natomiast kredytodawcy nie mogą dochodzić analogicznej rekompensaty od kredytobiorców.

Ranking Kancelarii prawniczych 2023

Szanowni Państwo!

Mamy przyjemność poinformować, że zajęliśmy III miejsce na Pomorzu Zachodnim w kategorii Największe Kancelarie w Regionie w corocznym Rankingu Kancelarii Prawniczych 2023 organizowanym przez prestiżowy Dziennik Rzeczpospolita!
Jesteśmy niezwykle dumni, że możemy świadczyć dla Państwa usługi prawne na najwyższym poziomie! Liczba naszych adwokatów, radców prawnych i prawników gwarantuje, że jesteśmy gotowi zapewnić Państwu kompleksową opiekę prawną.
Zapraszamy do zapoznania się z rankingiem: https://rankingi.rp.pl/rankingkancelarii/2023/regiony

Przedmiotem zagadnienia prawnego przedstawionego Sądowi Najwyższemu było to czy roszczenie komandytariusza niebędącego przedsiębiorcą o wypłatę przypadającego na niego zysku w spółce komandytowej jest roszczeniem związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 118 Kodeksu cywilnego (KC)?

Odpowiedź na tak postawione pytanie jest kluczowa z perspektywy obliczania terminu przedawnienia. Zgodnie z art. 118 KC termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata.
Oznacza to, że w przypadku udzielenia pozytywnej odpowiedzi na tak postawione pytanie, takie roszczenie byłoby objęte krótszym, bo trzyletnim terminem przedawnienia. W przeciwnym przypadku, termin przedawnienia byłby dłuższy.

Należy wskazać, że Kodeks cywilny nie definiuje pojęcia działalności gospodarczej, natomiast definiując w art. 431 przedsiębiorcę. Zgodnie z tym przepisem, że przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331 § 1 KC, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Podobną definicję zawiera art. 4 ust. 1 i 2 Prawa przedsiębiorców, który stanowi, że przedsiębiorcą jest osoba fizyczna (w tym wspólnicy spółki cywilnej), osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą.
Definicja działalności gospodarczej została zawarta w art. 3 Prawa przedsiębiorców. I jest to zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły.
Należy do niej zaliczyć także działalność zawodową, o jakiej mowa w art. 431 KC, jeżeli prowadzona jest we własnym imieniu, w sposób zorganizowany i ciągły, w celach zarobkowych.

W konsekwencji za cechy charakterystyczne działalności gospodarczej należy uznać zarobkowy cel przedsiębiorcy czyli podporządkowanie działalności regułom opłacalności i zysku lub zasadzie racjonalnego gospodarowania, uczestnictwo w obrocie gospodarczym oraz podporządkowanie regułom gospodarki rynkowej, ciągłość działania i jego zorganizowanie (rozumiane jako co najmniej zamiar uczynienia z tej działalności znaczącego źródła dochodów w sposób profesjonalny, stały, długotrwały), a także powtarzalność działań.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę na przepisy Kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z art. 102 KSH spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona.
Spółka komandytowa jako spółka osobowa prawa handlowego posiada zdolność prawną (art. 8 § 1 KSH), jednocześnie jest podmiotem, o którym mowa w art. 331 § 1 w zw. z art. 431 KC.
Tym samym to spółka komandytowa, a nie jej wspólnik, prowadzi przedsiębiorstwo i działalność gospodarczą we własnym imieniu wypracowując w efekcie zysk, który uchwałą wspólników zostaje przeznaczony w określonej części do podziału pomiędzy wspólników

W konsekwencji Sąd Najwyższy podjął następującą uchwałę: roszczenie komandytariusza niebędącego przedsiębiorcą ?o wypłatę przypadającego na niego zysku w spółce komandytowej nie jest roszczeniem związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 118 KC.

Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 31 stycznia 2023 r. III CZP 98/22

W dniu 12 kwietnia 2023 r. zapadł wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie P 5/19, którego sedno odnosi się do art. 299 kodeksu spółek handlowych tj. przepisu związanego z bezskutecznością egzekucji wobec spółki i odpowiedzialnością subsydiarną członków zarządu.

Sentencja wyżej wymienionego orzeczenia jest następująca:

"1. Art. 365 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 1805, z późn. zm.) w zakresie, w jakim przewiduje związanie sądu orzeczeniem, na podstawie którego wszczęto przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością bezskuteczną egzekucję, w procesie wytoczonym na podstawie art. 299 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1467, z późn. zm.) przeciwko pozwanemu, który utracił status członka zarządu spółki przed datą wszczęcia postępowania, w którym orzeczenie przeciwko spółce zapadło, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Art. 299 § 1 i 2 ustawy - Kodeks spółek handlowych w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości, aby pozwany były członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością uwolnił się od odpowiedzialności poprzez wykazanie, że wierzytelność, stwierdzona orzeczeniem, na podstawie którego wszczęto przeciwko spółce bezskuteczną egzekucję, nie istnieje, w sytuacji, w której orzeczenie zapadło w postępowaniu wszczętym po dacie utraty przez pozwanego statusu członka zarządu spółki, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji."


W przedmiotowej sprawie zostało zadane pytanie prawne, które dotyczyło dwóch kwestii.
Po pierwsze określenia zakresu wykładni art. 365 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1805 ze zm.) czyli przepisu który przewiduje zakres związania prawomocnego orzeczenia sądu. Należy wskazać, że zgodnie z tą normą, prawomocne orzeczenie sądu wiążę m.in. sądy, inne organy państwowe i organy administracji publicznej.
Jest to kluczowe z perspektywy subsydiarnej odpowiedzialności członków zarządu spółki z o.o., która aktualizuje się w przypadku bezskutecznej egzekucji wobec samej spółki.
Orzeczenie to zmienia dotychczasowy układ rzeczy w odniesieniu do członków zarządu, którzy utracili status członka zarządu spółki przed datą wszczęcia postępowania, w którym orzeczenie przeciwko spółce zapadło.
W dotychczasowym stanie prawnym w celu dochodzenia naszego roszczenia od członka zarządu przedstawialiśmy m.in. prawomocny wyrok zasądzający roszczenie od spółki, a także postanowienie komornika o bezskuteczności egzekucji wobec spółki. W procesie przeciwko członkowi zarządu, osoba ta nie mogła podnosić, że dana wierzytelność nie istnieje.
Wydaje się, że konsekwencją omawianego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego będzie możliwość badania przez sąd, przed którym toczy się powództwo subsydiarne wobec członka zarządu, zasadności roszczenia wytoczonego przeciwko spółce.
Druga kwestia, której dotyczy orzeczenie to zakres wykładni art. 299 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1467 ze zm.) czyli właśnie przepisu określającego subsydiarną odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepis ten w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości, aby pozwany były członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością uwolnił się od odpowiedzialności poprzez wykazanie, że wierzytelność, stwierdzona orzeczeniem, na podstawie którego wszczęto przeciwko spółce bezskuteczną egzekucję, nie istnieje, w sytuacji, w której orzeczenie zapadło w postępowaniu wszczętym po dacie utraty przez pozwanego statusu członka zarządu spółki, jest niezgodny z przepisami Konstytucji.
Inaczej mówiąc, w sytuacji gdy pozwany przestał być członkiem zarządu spółki z o.o., a postępowanie w sprawie dochodzenia naszej wierzytelności przeciwko spółce zainicjowaliśmy po utracie tego statusu przez pozwanego, to pozwany powinien móc uwolnić się od odpowiedzialności subsydiarnej właśnie poprzez podniesienie np. zarzutu nieistnienia naszej wierzytelności.

Trybunał Konstytucyjny doszedł do wniosku, że doszło do pominięcia ustawodawczego czyli sytuacji, w której ustawodawca co prawda uregulował pewną kwestię – czyli właśnie odpowiedzialność subsydiarną członka zarządu spółki z o.o. oraz przesłanki egzoneracyjne czyli okoliczności, które wyłączają jego odpowiedzialność, niemniej jednak zdaniem Trybunału Konstytucyjnego uregulowanie to ma charakter fragmentaryczny i konieczne jest rozszerzenie katalogu przesłanek właśnie o możliwość wykazania przez pozwanego, że dochodzona wierzytelność nie istnieje.
Wydaje się, że istnieje potrzeba wprowadzenia zmiany legislacyjnej, tak aby stan prawny odpowiadał zasygnalizowanemu uchybieniu.

Fundacja Rodzinna to nowa instytucja prawna, która weszła w życie w dniu 22 maja 2023 r.

Ustawa o fundacji rodzinnej reguluje organizację i funkcjonowanie tego podmiotu, w tym prawa i obowiązki fundatora i beneficjenta. Istotą tej instytucji jest stworzenie korzystnych reguł dziedziczenia majątku, przy jednoczesnym wprowadzeniu pewnych ulg podatkowych i zmiany zasad związanych z zachowkiem.

Jedną z najważniejszych cech Fundacji Rodzinnej jest jej podmiotowość prawna. Oznacza to, że Fundacje Rodzinne są osobami prawnymi. Z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego albo ogłoszenia testamentu powstaje Fundacja Rodzinna w organizacji.
Fundacja rodzinna w organizacji staje się Fundacją Rodzinną i uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych.

Należy zwrócić uwagę na dwa najważniejsze podmioty, które są kluczowe dla funkcjonowania fundacji rodzinnej – Fundator i Beneficjent.
Fundatorem może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, która złożyła oświadczenie o ustanowieniu Fundacji Rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie. Oznacza to, że są 2 sposoby powstania fundacji.

Pierwszy poprzez złożenie oświadczenia o ustanowieniu Fundacji Rodzinnej w akcie założycielskim w formie aktu notarialnego. W tym przypadku fundacja może być ustanowiona przez więcej niż jednego fundatora. Jednak odradzamy ustanawianie fundacji przez więcej niż jednego fundatora, chyba że są to małżonkowie.
Drugi poprzez złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w testamencie.
W tym przypadku fundacja może mieć tylko jednego fundatora.

Beneficjentami mogą być dwa rodzaje podmiotów:

– która zgodnie ze statutem może otrzymać świadczenie od fundacji rodzinnej lub mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.
Przykładem takiej organizacji pozarządowej jest organizacja non for profit.

Ponadto beneficjentem może być także fundator.
Ważne! Fundator może zastrzec, że przedmioty przypadające małoletniemu beneficjentowi z tytułu świadczeń spełnionych przez Fundację Rodzinną nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców. Oznacza to, że fundator może wyznaczyć zarządcę. W przypadku gdy fundator nie wyznaczył zarządcy, zarząd sprawuje kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.

Należy zwrócić uwagę na to, że Fundacja Rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą, jednakże w ograniczonym zakresie. Może ona być prowadzona w zakresie:

Działalność określona w pkt 7 i 8 może być wykonywana wyłącznie w związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym.

Co warte zauważenia, prawa i obowiązki fundatora są niezbywalne, przy czym może on w statucie powierzyć wykonywanie swoich uprawnień innej osobie, określając zakres tego powierzenia.

Ważne! Fundator co do zasady nie odpowiada za zobowiązania Fundacji Rodzinnej.
Fundacja rodzinna odpowiada solidarnie z fundatorem za jego zobowiązania powstałe przed jej ustanowieniem, w tym z tytułu obowiązku alimentacyjnego. Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć.
Fundacja Rodzinna odpowiada także za wykonanie powstałego po jej ustanowieniu obowiązku alimentacyjnego obciążającego fundatora. W przypadku gdy egzekucja z majątku fundatora obowiązku alimentacyjnego powstałego po ustanowieniu fundacji rodzinnej okaże się bezskuteczna, uprawniony może prowadzić egzekucję z majątku fundacji rodzinnej. Odpowiedzialność Fundacji Rodzinnej, o której mowa wyżej, ogranicza się do wartości mienia wniesionego przez fundatora według stanu z chwili wniesienia, a według cen z chwili zaspokojenia wierzyciela.

Ustanowienie Fundacji Rodzinnej wymaga wniesienia mienia na pokrycie funduszu założycielskiego o wartości określonej w statucie o wysokości nie niższej niż 100 000 zł.

Jednym z ważnych elementów postawania Fundacji Rodzinnej jest jej statut, który musi zostać sporządzony w formie aktu notarialnego. Ustawa określa obligatoryjne elementy takiego statutu oraz przewiduje możliwość dodania fakultatywnych elementów.

Ustawa wskazuje, że Fundacje Rodzinne są utworzone w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Świadczenie od Fundacji Rodzinnej może być przyznane pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu.
Ustalenie beneficjentów, którym przysługuje prawo do otrzymania zachowku lub prawo do świadczeń alimentacyjnych obciążających fundatora zmienia ogólne zasady związane z w/w instytucjami.

Spełnione świadczenia na rzecz beneficjenta przez Fundację Rodzinną oraz mienie w związku z rozwiązaniem Fundacji Rodzinnej podlegają zaliczeniu na spełnienie obowiązku alimentacyjnego obciążającego fundatora.
Ważne są przepisy, które przewidują wyjątek od ogólnej reguły zachowku w prawie do dziedziczenia. Dopuszczono bowiem modyfikację prawa do zachowku poprzez np. możliwość zrzeczenia się go, rozłożenia go na raty, odroczenia terminu płatności, czy obniżenia jego wysokości.
Ustawa zakłada, że przy obliczaniu zachowku nie będzie doliczać się do spadku funduszu założycielskiego Fundacji Rodzinnej wniesionego przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, chyba że Fundacja Rodzinna jest spadkobiercą.

Organy

Ustawa przewiduje, że organami Fundacji Rodzinnej są: zarząd, rada nadzorcza oraz zgromadzenie beneficjentów.
Zarząd można określić jako organ wykonawczy, gdyż jego zadaniem jest m.in. prowadzenie spraw Fundacji Rodzinnej i reprezentowanie jej. Zarząd może być jednoosobowy lub wieloosobowy. Zasady reprezentacji są podobne do zasad przewidzianych dla reprezentacji spółki z o.o.
Mandat członka zarządu jest kadencyjny, co do zasady będzie to trzyletnia kadencja, jednak statut może stanowić w tym zakresie inaczej.

Co istotne, członkowie zarządu mogą pełnić swoje funkcje za wynagrodzeniem.
Jeżeli jednak nie umówiono się w sprawie wysokości wynagrodzenia, członkowie zarządu pełnią funkcję bez wynagrodzenia.
Ustawa umożliwia, aby członkiem zarządu był również beneficjent.

Radę nadzorczą można określić jako organ nadzorczy, gdyż pełni funkcje nadzorcze w stosunku do zarządu w zakresie przestrzegania prawa i postanowień zawartych w statucie.
Co do zasady, ustanowienie rady nadzorczej jest fakultatywne. Jeżeli liczba beneficjentów przekracza dwadzieścia pięć osób, ustanowienie rady nadzorczej jest obligatoryjne.
Rada nadzorcza składa się z członka albo większej liczby członków.
Członka rady nadzorczej powołuje się na pięcioletnią kadencję, chyba że statut w tym zakresie stanowi inaczej.
Co ważne, o ile statut nie stanowi inaczej, powołania i odwołania członków rady nadzorczej dokonuje fundator, a po śmierci fundatora – zgromadzenie beneficjentów.

Zgromadzenie beneficjentów można określić jako organ uchwałodawczy, gdyż podejmuje uchwały w istotnych sprawach dla funkcjonowania Fundacji Rodzinnej, takich jak: rozpatrzenia i zatwierdzenia sprawozdania finansowego fundacji rodzinnej za poprzedni rok obrotowy czy udzielenia absolutorium członkom organów fundacji rodzinnej z wykonania przez nich obowiązków.

Co ważne! Ustawa wprowadza obowiązek przeprowadzenia audytu co najmniej raz na cztery lata. Ustawa wskazuje szczegółowe wymagania i określa kto może dokonać audytu.

Rozwiązania podatkowe

Największa korzyść podatkowa Fundacji Rodzinnej wynikać będzie w sytuacji wykorzystania Fundacji Rodzinnej jako podmiotu holdingowego względem spółek, jako "przechowalni" majątku podmiotów gospodarczych oraz jako podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą w zakresie najmu i dzierżawy lub obrotu papierami wartościowymi

Przykład 1.

Zakładam Fundację Rodzinną, aby wnieść do niej papiery wartościowe. Opodatkowanie wypłaty – 15% względem 19% na warunkach PIT/CIT.
Nie mamy tutaj tzw. kosztów uzyskania przychodu (KUP) jak w przypadku PIT/CIT, ale należy pamiętać, że opodatkowana jest wyłącznie wypłata świadczenia pieniężnego na rzecz beneficjenta.

Normalna sytuacja na gruncie PIT/CIT – kupujemy papiery wartościowe za 1000 zł – to jest nasz KUP, sprzedajemy papiery wartościowe za 1100 zł. 1100 zł – 1000 zł (KUP) = 100 zł do opodatkowania stawką 19%.

Na gruncie Fundacji Rodzinnej – wnosimy do Fundacji Rodzinnej papiery wartościowe za 1000 zł – nie jest to nasz KUP, sprzedajemy papiery wartościowe za 1100 zł. W majątku Fundacji Rodzinnej jest 1100 zł i wypłata tych środków będzie opodatkowana 15%. Jeżeli będziemy nadal obracać naszym 1000 zł, a zdecydujemy się przeznaczyć tylko 100 zł na wypłatę dla beneficjenta to tylko ta kwota będzie opodatkowana stawką 15%.
Faktycznie jest tak, że w przypadku działania w sposób ciągłego obrotu papierami wartościowymi przy "wyciąganiu" całej wartości papierów wartościowych z Fundacji Rodzinnej będziemy opodatkowani od całej sumy podlegającej wypłacie. Jednak w przypadku ciągłego obrotu naszym przykładowym 1000 zł, opodatkowanie obrotu papierami wartościowymi przez FR jest korzystniejsze. Zauważenia wymaga to, że opodatkowanie nie pojawia się w momencie sprzedaży papierów wartościowych przez Fundację Rodzinną, a dopiero przy wypłacie.

Przykład 2.

Zakładam Fundację Rodzinną, aby wnieść do niej udziały w spółkach.
Opodatkowanie dywidendy wypłacanej na rzecz Fundacji Rodzinnej jest nieopodatkowane, gdyż korzysta ona ze zwolnienia podmiotowego na gruncie CIT – jest osobą prawną.
Wypłata środków na rzecz beneficjenta czyli naszej dywidendy będzie opodatkowane stawką 15%. Na zasadach ogólnych, stawka opodatkowania dywidendy wynosi 19%.

UWAGA! Przy dywidendach ze spółek zagranicznych – najprawdopodobniej zajdzie sytuacja konieczności opodatkowania tej dywidendy jako podatku u źródła.

Przykład 3.

Zakładam FR, aby wnieść do niej nieruchomości

Jeżeli naszą działalnością gospodarczą jest wynajem lub dzierżawa nieruchomości to może okazać się korzystniejsze wprowadzenie takiej nieruchomości do Fundacji Rodzinnej, aby to ona prowadziła działalność gospodarczą w tym zakresie, ponieważ stawka podatkowa wypłaty na rzecz beneficjenta wyniesie 15%.

WAŻNE! VAT przy nieruchomości.

Wniesienie nieruchomości może doprowadzić do powstania obowiązku podatkowego w zakresie VAT albo obowiązku dokonania korekty podatku naliczonego.

Co do zasady wniesienie majątku do fundacji powinno być opodatkowane w oparciu o istniejące krajowe przepisy o VAT. W konsekwencji opodatkowanie VAT zależałoby od statusu VAT fundatora. W przypadku wniesienia majątku przez osobę fizyczną niebędącą podatnikiem VAT, będzie to poza zakresem VAT. Wątpliwość pojawia się przy wniesieniu majątku przez osobę fizyczną prowadzącą działalność VAT – czy majątek jest wnoszony z majątku osobistego czy z majątku związanego z działalnością gospodarczą?

W zakresie wnoszenia nieruchomości do majątku Fundacji Rodzinnej sugerujemy wystąpić z wnioskiem o interpretację podatkową w celu zabezpieczenia interesów majątkowych.

Na koniec warto powtórzyć, że Fundacja Rodzinna co do zasady nie odpowiada za zobowiązania fundatora, więc w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej można rozważyć wniesienie do majątku Fundacji Rodzinnej majątek prywatny np. nieruchomość.
W przypadku niewypłacalności fundatora skutkująca np. ogłoszeniem upadłości, zobowiązania powstałe po ustanowieniu Fundacji Rodzinnej nie będą dotyczyły wniesionego majątku. Konsekwencją tego będzie to, że niemożliwe będzie prowadzenie egzekucji z majątku Fundacji Rodzinnej, co pozwoli na ochronę majątku.

Podsumowując, w zakresie Fundacji Rodzinnej można wyróżnić kilka kwestii:

Jeżeli są Państwo zainteresowani szczegółami, prosimy o kontakt w celu umówienia spotkania, na którym porozmawiamy o Państwa sytuacji.

W dniu 27 kwietnia 2023 r. zapadła Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, której nadano moc zasady prawnej, w sprawie o sygn. III PZP 6/22.

Zadane pytanie prawne brzmiało następująco:

a) Czy Sąd w składzie 1-osobowym wynikającym z epizodycznych regulacji art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1090) jest "Sądem ustanowionym ustawą" w rozumieniu art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka?

b) W wypadku udzielenia odpowiedzi negatywnej na pytanie a), tj. uznania, że Sąd w składzie 1-osobowym nie jest "Sądem ustanowionym ustawą" w rozumieniu art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka czy zasadnym jest pomijanie ww. regulacji na podstawie art. 91 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i ukształtowanie składu Sądu w postępowaniu zażaleniowym na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego, a zatem w niniejszej sprawie w oparciu o art. 7674 § 11 k.p.c. (skład 3-osobowy)?

Treść uchwały SN jest następująca:

"Rozpoznanie sprawy cywilnej przez Sąd drugiej instancji w składzie jednego sędziego ukształtowanym na podstawie art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczegółowych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2021 r., poz. 2095 ze zm.) ogranicza prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP), ponieważ nie jest konieczne dla ochrony zdrowia publicznego (art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji RP) i prowadzi do nieważności postępowania (art. 379 pkt 4 k.p.c.) oraz postanowił nadać uchwale moc zasady prawnej i ustalił, że przyjęta w uchwale wykładnia prawa obowiązuje od dnia jej podjęcia."

W konsekwencji, w przypadku rozpoznawania sprawy cywilnej w apelacji przez Sąd w składzie jednego sędziego, zgodnie z przepisami tzw. covidowymi, dochodzi do naruszenia przepisów postępowania, czego konsekwencją jest nieważność postępowania. Tym samym, zaktualizuje się przesłanka umożliwiająca wniesienie skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego.

Należy uznać, że uchwała ta doprowadzi prawdopodobnie do przedłużenia postępowania sądowego, właśnie z konieczności rozpoznawania apelacji przez Sąd w składzie 3 osobowym, a nie 1 osobowym. Pewne wątpliwości budzi zakreślenie horyzontu czasowego przez uchwałę tj. że przyjęta w uchwale wykładnia prawa obowiązuje od dnia jej podjęcia. Wydaje się, że można rozumieć ją dwojako.

Po pierwsze, wyroki zapadłe w dniu podjęcia tejże uchwały z naruszeniem wykładni będą naruszały przepisy postępowania, a więc dojdzie do nieważności postępowania.

Po drugie, wyroki zapadłe po dniu podjęcia tejże uchwały (czyli od 28 kwietnia 2023 r. i późniejsze) z naruszeniem wykładni będą naruszały przepisy postępowania, a więc dojdzie do nieważności postępowania.

Ocenić należy, że z pewnością wyroki zapadłe po dniu podjęcia przez Sąd Najwyższy uchwały z naruszeniem wykładni tj. rozpoznanie apelacji cywilnej przez skład jednoosobowy doprowadzi do nieważności postępowania. Wariant pierwszy wydaje się trudniejszy do zaakceptowania.

W dniu 31 stycznia 2023 r. Sąd Najwyższy - Izba Cywilna z dnia 31 stycznia 2023 r. podjął uchwałę w sprawie III CZP 133/22.

Pytanie prawne przedstawione Sądowi Najwyższemu brzmiało następująco:

"Czy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością powstała z przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w toku postępowania (w tym apelacyjnego) ma legitymację procesową do dalszego prowadzenia sprawy ex lege w tym postępowaniu, stając się sukcesorem praw i obowiązków po podmiocie przekształcanym (osobie fizycznej)?"

W odpowiedzi na tak postawione pytanie Sąd Najwyższy udzielił następującej odpowiedzi:

"Spółka kapitałowa, która w toku procesu nabyła prawa i obowiązki osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w związku z jej przekształceniem na mocy art. 5841 - 58413 KSH, wstępuje do procesu, którego przedmiot dotyczy praw i obowiązków przejętych (art. 5842 § 1 KSH) bez konieczności uzyskania zgody strony przeciwnej. W takiej sytuacji nie ma zastosowania art. 192 pkt 3 KPC. Jednak w zakresie roszczeń objętych solidarnością bierną na mocy art. 58413 KSH udział spółki przekształconej w postępowaniu zainicjowanym przez wierzyciela przeciwko przedsiębiorcy przekształconemu jest dopuszczalny na skutek wezwania do udziału w sprawie (art. 194 § 3 KPC) albo w drodze interwencji ubocznej wniesionej przez spółkę."

Pomimo jak wydawałoby się zadanego jednego pytania, Sąd Najwyższy udzielił de facto dwóch odpowiedzi, które odnoszą się do dwóch różnych przypadków.

Pierwszy przypadek dotyczy przekształcenia przedsiębiorcy, który jest osobą fizyczną w spółkę kapitałową, podmiot taki wstępuje do procesu bez zezwolenia strony przeciwnej. Proces ten musi dotyczyć praw i obowiązków, które przysługiwały bądź ciążyły na przedsiębiorcy przed przekształceniem.

Drugi przypadek dotyczy sytuacji, w której osoba fizyczna, będąca przedsiębiorcą w rozumieniu Prawa przedsiębiorców odpowiada solidarnie ze spółką przekształconą za zobowiązania przedsiębiorcy przekształcanego związane z prowadzoną działalnością gospodarczą powstałe przed dniem przekształcenia, przez okres trzech lat, licząc od dnia przekształcenia. W takim przypadku, udział spółki przekształconej czyli nowego podmiotu prawnego w postępowaniu, które wszczął wierzyciel jeszcze przeciwko przedsiębiorcy – osobie fizycznej jest możliwy, ale jest ono warunkowane wnioskiem powoda albo zgłoszeniem interwencji ubocznej, o której mowa w art. 76 i n. Kodeksu Postępowania Cywilnego.

Podsumowując, co do zasady spółka przekształcona – nowy podmiot będzie niejako następcą prawnym przedsiębiorcy – osoby fizycznej w procesach, które dotyczyły praw i obowiązków, które przysługiwały bądź ciążyły na tej osobie (rozpatrywanej jako przedsiębiorca) przed dokonaniem procesu przekształcenia. Natomiast wyjątek dotyczyć będzie sytuacji objętych odpowiedzialnością solidarną, o której mowa w art. 58413 Kodeksu Spółek Handlowych.

Z przyjemnością informujemy o jednym z wielu sukcesów pracownika naszej Kancelarii Pana Wiktora Gnycha-Pietrzaka.
9 marca 2023r. rozstrzygnięto konkurs w ramach ministerialnego programu "Perły nauki". W pierwszej edycji wpłynęło 335 wniosków, z których wyłoniono 98 zwycięskich projektów.
Nasz pracownik będzie realizować projekt naukowy pt. "Zasada in dubio pro tributario w orzecznictwie sądów administracyjnych Analiza sześciu lat praktyki".

Poniżej umieszczamy więcej informacji o osiągnięciach Pana Wiktora:

Serdecznie gratulujemy i życzymy dalszych sukcesów!

Prawo pracy

W dniu 10.01.2023 r. Rada Ministrów przyjęła ustawę nowelizującą Kodeks pracy w związku z implementacją dwóch unijnych dyrektyw – Work Life Balance oraz o informowaniu.
Nowelizacja Kodeksu pracy przewiduje wiele zmian, najważniejsze z nich to wydłużenie urlopu rodzicielskiego, z obecnych 32 tygodni (w sytuacji urodzenia jednego dziecka) oraz 34 tygodni (w sytuacji ciąży mnogiej), do odpowiednio 41 tygodni oraz 43 tygodni.
Ponadto każdy z rodziców będzie miał również gwarancje 9 tygodni urlopu, który nie będzie mógł być przeniesiony na drugiego rodzica.
Kolejna nowość dotyczy wprowadzenia bezpłatnego urlopu opiekuńczego w wymiarze 5 dni, urlop ten będzie możliwy do wykorzystania, aby zapewnić osobistą opiekę lub wsparcie osobie będącej krewnym (syn, córka, matka, ojciec lub małżonek) lub pozostającej we wspólnym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.
Kolejna nowość to zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej w wymiarze 2 dni lub 16 godzin w roku kalendarzowym, w tym przypadku pozostanie odpłatność w wysokości 50%.


Należy mieć również na uwadze zmiany wprowadzone na podstawie ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, które w szczególności dotyczą zmian w zakresie umów o pracę na okres próbny.

- ustawa została podpisana przez Prezydenta 23 marca 2023 r., jeszcze nie została opublikowana, więc nie znamy dokładnej daty jej wejścia w życie.

Zmiana w zakresie umów o pracę na okres próbny
Umowę o pracę na okres próbny zawiera się na okres nieprzekraczający 3 miesięcy, z zastrzeżeniem poniższych sytuacji,
- umowę o pracę na okres próbny zawiera się na okres nieprzekraczający miesiąca – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony krótszy niż 6 miesięcy;
- umowę o pracę na okres próbny zawiera się na okres nieprzekraczający 2 miesięcy – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony wynoszący co najmniej 6 miesięcy i krótszy niż 12 miesięcy.
Strony mogą jednokrotnie wydłużyć w umowie o pracę na okres próbny okresy, o których mowa wyżej, nie więcej jednak niż o 1 miesiąc, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy.
Ponowne zawarcie umowy o pracę na okres próbny z tym samym pracownikiem będzie dopuszczalne tylko, jeżeli pracownik będzie miał być zatrudniony w celu wykonywania innego rodzaju pracy.

Odszkodowanie na skutek stosowania mobbingu

Pracownik, który doznał mobbingu lub wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Powyższe oznacza, że wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy w 2023 r. nie będzie mogło być niższe niż 3490 zł – od 1.1.2023 r. do 30.6.2023 r. oraz 3600 zł – od 1.7.2023 r. do 31.12.2023 r.

Prawo pracy. Wzrost wysokości odprawy w zwolnieniach grupowych.

W związku ze wzrostem płacy minimalnej wzrośnie również maksymalna wysokość odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia. Wyjątkowo w 2023 r., w związku z dwuetapową podwyżką płacy minimalnej, inny limit będzie obowiązywał w pierwszej połowie 2023 r., a inny od 1 lipca 2023 r.
Maksymalna wysokość to 15-krotność minimalnej pensji.
W pierwszej połowie 2023 r. limit będzie wynosił 52 350 zł.
W drugiej połowie 2023 r. limit wyniesie 54 000 zł.
Pracownikowi, na podstawie art. 8 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w związku z rozwiązaniem stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości:
1)jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata;
2)dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat;
3)trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.

Odprawę pieniężną ustala się według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Wysokość odprawy pieniężnej nie może przekraczać kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy.

Zmiany w PIT-2

Wysokość kwoty zmniejszającej podatek w danym roku jest zależna od stawki podatku oraz kwoty wolnej od podatku. W 2023 r. wynosi ona 3600 zł rocznie (30 000 zł × 12%), czyli 300 zł miesięcznie. Ma zastosowanie do wszystkich podatników opodatkowujących swoje dochody na zasadach ogólnych, jednak katalog podatników, którzy mogą korzystać z niej w trakcie roku został rozszerzony.

Dotychczas istniała możliwość uwzględniania 1/12 wysokości kwoty zmniejszającej podatek już w momencie obliczania miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy, jednak tylko w przypadku umów o pracę lub przychodów otrzymywanych przez podmioty zobowiązane do jej stosowania z mocy prawa. Do takich podmiotów należą m.in. zakład ubezpieczeń społecznych, rolnicze spółdzielnie produkcyjne czy wojewódzkie urzędy pracy pobierające zaliczki od świadczeń wypłacanych z FGŚP.

Od 2023 r. podatnik ma możliwość podzielenia kwoty zmniejszającej i upoważnienia maksymalnie 3 płatników do jej miesięcznego stosowania od wypłacanych wynagrodzeń. Ponadto kwotę tę będzie można uwzględniać również przy obliczaniu miesięcznych zaliczek na podatek z tytułu umów zlecenie i dzieło.

Kwotę zmniejszającą można stosować w wysokości:
1)1/12 kwoty zmniejszającej podatek (300 zł) lub
2)1/24 kwoty zmniejszającej podatek (150 zł), lub
3)1/36 kwoty zmniejszającej podatek (100 zł).

Suma miesięcznych pomniejszeń nie może przekroczyć 300 zł.

Do początku 2022 r. płatnik (pracodawca) uwzględniał kwotę zmniejszającą przy obliczaniu zaliczek na podatek, tylko jeśli podatnik złożył formularz PIT-2 na oficjalnym druku i to przed pierwszą wypłatą w roku podatkowym. Nowelizacja Polskiego Ładu wprowadziła możliwość złożenia formularza PIT-2 w dowolnym momencie w trakcie roku podatkowego (uwzględnienie kwoty następowało od następnego miesiąca). Zasady te mają zastosowanie również w 2023 r., z tym że formularz PIT-2 stał się drukiem stosowanym fakultatywnie

Prawo pracy. Wzrost wysokości odprawy w zwolnieniach grupowych.

W związku ze wzrostem płacy minimalnej wzrośnie również maksymalna wysokość odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia. Wyjątkowo w 2023 r., w związku z dwuetapową podwyżką płacy minimalnej, inny limit będzie obowiązywał w pierwszej połowie 2023 r., a inny od 1 lipca 2023 r.
Maksymalna wysokość to 15-krotność minimalnej pensji.
W pierwszej połowie 2023 r. limit będzie wynosił 52 350 zł.
W drugiej połowie 2023 r. limit wyniesie 54 000 zł.

Pracownikowi, na podstawie art. 8 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w związku z rozwiązaniem stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości:
1)jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata;
2)dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat;
3)trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.

Odprawę pieniężną ustala się według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Wysokość odprawy pieniężnej nie może przekraczać kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy.

Podatki od nieruchomości. Pojęcie kondygnacji o wysokości w świetle.

W dniu 24 maja 2022 r. zapadł interesujący wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w zakresie pojęcia kondygnacji o wysokości w świetle. Jest to niezwykle ważne zagadnienie z perspektywy podatku od nieruchomości.

Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 70, dalej jako u.p.o.l.), podstawę opodatkowania dla budynków lub ich części stanowi ich powierzchnia użytkowa. Wartość powierzchni użytkowej zależy od "wysokości", gdyż zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 2 u.p.o.l. powierzchnię pomieszczeń lub ich części oraz część kondygnacji o wysokości w świetle od 1,40 m do 2,20 m zalicza się do powierzchni użytkowej budynku w 50%, a jeżeli wysokość jest mniejsza niż 1,40 m, powierzchnię tę pomija się.

Sprawa dotyczyła Spółki, która wystąpiła o nadpłatę podatku od nieruchomości. Podstawą żądania nadpłaty było dokonanie pomiarów architektonicznych powierzchni użytkowej poziomu - 3,3 m oraz - 3,1 m obiektu należącego do Wnioskodawcy. Ww. pomiary wykazały, że w okresie od 2012 r. do maja 2017 r. powierzchnia użytkowa budynków deklarowana do opodatkowania podatkiem od nieruchomości była większa niż rzeczywista powierzchnia użytkowa.

Spór sprowadzał się do tego, że Spółka wyłączyła z podstawy opodatkowania pomieszczenia o wysokości powyżej 2,20 m całą powierzchnię użytkową pomieszczeń, w których występowały belki podstropowe znajdujące się na wysokości poniżej 2,20 m i ujęła do opodatkowania tylko 50% powierzchni tych pomieszczeń, wskazując, iż są to pomieszczenia w całości poniżej 2,20 m wysokości.

Należy mieć na uwadze, że problem prawny dotyczył tego jak należy rozumieć pojęcia "części pomieszczenia lub kondygnacji w świetle" i sposób jej wyliczenia. W orzecznictwie sądowoadministracyjnym zarysowały się dwa zasadnicze poglądy na powyższe zagadnienie.

Zgodnie z pierwszym z nich, prezentowanym również przez skarżącą Spółkę, zarówno na etapie postępowania podatkowego jak i sądowoadministracyjnego, wysokość "kondygnacji w świetle" to prześwit pomiędzy podłożem a najniższym trwałym elementem stropu. Z kolei zgodnie z drugim stanowiskiem do powierzchni użytkowej należy zaliczyć powierzchnię poszczególnych części kondygnacji z uwzględnieniem wysokości tychże części.

Należy mieć na uwadze, że co do zasady praktyka organów podatkowych jak i orzecznicza sądów administracyjnych przyjmuje pogląd drugi. Oznacza to, że opodatkowanie mniejszej wartości 50% powierzchni, dotyczy tylko tych jej części, nad którymi wysokość mieści się w przedziale 1,40 m - 2,20 m.

Jednakże co zaskakujące i interesujące, Naczelny Sąd Administracyjny przyjął pogląd pierwszy argumentując go w następujący sposób. Pojęcie kondygnacji w świetle należy rozpatrywać mając na uwadze art. 4 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 w zw. z art. 1a ust. 1 pkt 5 u.p.o.l. Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 2 u.p.o.l. ustawodawca podatkowy określił co stanowi podstawę opodatkowania w przypadku budynków lub ich części. Podstawę opodatkowania stanowi zatem w tym przypadku powierzchnia użytkowa. W odróżnieniu zatem od wskazania podstawy opodatkowania dla gruntów, w przypadku budynków, jak również części tych budynków ustawodawca doprecyzowuje element powierzchni poprzez "wymiar użytkowy". Dlatego też normodawca wprowadził definicję legalną powierzchni użytkowej. Dla ustalenia zakresu podstawy opodatkowania w przypadku budynku lub jego części należy zatem zastosować unormowanie z art. 1a ust. 1 pkt 5 u.p.o.l.

Trzeba przy tym zauważyć, że w art. 1a ust. 1 pkt 5 u.p.o.l. prawodawca, dla wyjaśnienia wątpliwości interpretacyjnych definicji, poddał nie tylko powierzchnię użytkową, do której odnosi się w art. 4 ust. 1 pkt 2 u.p.o.l., ale powierzchnię użytkową budynków lub ich części.

Chodzi zatem o powierzchnię mierzoną po wewnętrznej długości ścian na wszystkich kondygnacjach, z wyjątkiem powierzchni klatek schodowych oraz szybów dźwigowych. Jednocześnie w ramach definicji podstawy opodatkowania wskazano, że do kondygnacji należy zakwalifikować również garaże podziemne, piwnice, sutereny i poddasza użytkowe.

Dla ustalenia w konkretnym przypadku podstawy opodatkowania w odniesieniu do danego budynku, czy też jego części trzeba uwzględnić powierzchnię mierzoną po wewnętrznej długości ścian na wszystkich kondygnacjach z wyłączeniem niektórych powierzchni, a jednocześnie należy zakwalifikować do kondygnacji ustawowo wskazane przypadki. W konsekwencji, przy określeniu wysokości kondygnacji w świetle należy zatem uwzględnić odległość mierzoną od podłoża do najniższego trwałego elementu konstrukcyjnego stopu.

Z uwagi na stwierdzenie zasadności części zarzutów podniesionych w skardze kasacyjnej Naczelny Sąd Administracyjny. uchylił w całości zaskarżony wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

Niewątpliwie powyższy wyrok stanowi swoisty wyłom w orzecznictwie sądów administracyjnych, dlatego będziemy dla Państwa śledzić dalsze "losy" tej sprawy oraz ewentualny trend orzeczniczy.

Wyrok NSA z 24.05.2022 r., III FSK 590/21, LEX nr 3363331.

Pracodawca. Pracownik. Zmiana w "kilometrówce"

Zgodnie z art. 34a ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2201), na podstawie umów cywilnoprawnych mogą być używane, do celów służbowych, samochody osobowe, motocykle i motorowery niebędące własnością pracodawcy.

Co ważne, minister właściwy do spraw transportu w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych określa, w drodze rozporządzenia, warunki ustalania oraz sposób dokonywania zwrotu kosztów używania pojazdów, o których mowa w ust. 1, uwzględniając rodzaj pojazdu mechanicznego, jego pojemność oraz limit kilometrów w zależności od liczby mieszkańców w danej gminie lub mieście, właściwych ze względu na miejsce zatrudnienia pracownika.

17 stycznia 2023 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 22 grudnia 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz. U. z 2023 r. poz. 5), które podwyższyło dotychczasowe stawki "kilometrówki".

Dotychczas maksymalna wysokość stawki wynosiły:

Od 17 stycznia 2023 r. stawki te kształtują się następująco:

Powyższe stawki są o tyle istotne, że określają maksymalną wysokość zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych przy zwrocie kosztów używania prywatnych pojazdów w podróżach służbowych.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 16 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 z późn. zm., dalej jako PIT) zwolnione z podatku są diety i inne należności za czas:

Zwolnienie przysługuje do wysokości określonej w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. poz. 167 ze zm.). Zgodnie z nim na wniosek pracownika pracodawca może zgodzić się na przejazd w podróży krajowej lub podróży zagranicznej prywatnym samochodem osobowym, motocyklem lub motorowerem (par. 3 ust. 3).

W takiej sytuacji pracownikowi przysługuje zwrot w wysokości wynikającej z przemnożenia liczby przejechanych kilometrów przez stawkę za 1 km przebiegu. Nie może być ona jednak wyższa niż stawka określona w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz. U. Nr 27, poz. 271 z późn. zm.).

Szykują się zmiany w Prawie budowlanym.

W październiku 2022 r. pojawił się projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo budowlane. Zakładano, że wejdzie w życie 1 stycznia 2023 r., ale prace nad projektem wciąż trwają. Trzeba mieć na uwadze co może ulec zmianie:

Konsumenci. Przedsiębiorcy. Zmiany od 01.01.2023 r.

W dniu 01.01.2023 r. weszły w życie zmiany w zakresie czterech ustaw:

Jedną z pierwszych omówionych poniżej zmian dotyczy przede wszystkim przedsiębiorców, gdyż zgodnie z art. 4 ustawy o informowaniu o cenach, każdy przedsiębiorca, który ogłasza promocję lub wyprzedaż, będzie musiał podawać oprócz aktualnej ceny, także najniższą z 30 dni poprzedzających obniżkę.
W przypadku towarów, które podlegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności sprzedawca ma uwidaczniać aktualną cenę i tę sprzed pierwszego zastosowania obniżki.
W przypadku produktów będących w ofercie przedsiębiorcy krócej niż 30 dni, przedsiębiorca ma uwidaczniać najniższą cenę od rozpoczęcia sprzedaży do wprowadzenia obniżki.
Przedsiębiorca nie będzie obowiązany do powyższych czynności, jeżeli zwyczajnie obniża cenę regularną, bez ogłaszania promocji lub wyprzedaży.

Należy pamiętać, że zgodnie z art. 6 ustawy o informowaniu o cenach, jeżeli przedsiębiorca nie wykona powyższych obowiązków, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej nakłada na niego, w drodze decyzji, karę pieniężną do wysokości 20 000 zł.

Kolejna zmiana związana jest z nowymi zasadami reklamacji dla Konsumentów.
Przede wszystkim, w aktualnym stanie prawnym konsumenci będą chronieni reżimami dwóch ustaw – po pierwsze ustawą o prawach konsumenta, po drugie KC.
W pierwszej kolejności konsument będzie mógł żądać naprawy lub wymiany wadliwego towaru. Zwrot pieniędzy (częściowy lub całkowity) będzie możliwy w kolejnym etapie dochodzenia roszczeń. Korzystne dla konsumentów jest wydłużenie do 2 lat terminu domniemania, że niezgodność z umową istniała już w chwili zakupu.
Sprzedawca będzie odpowiadał za wady – tak jak dotychczas – przez 2 lata od wydania towaru. Nowością jest, że w przypadku rzeczy używanych nie będzie mógł skrócić tego czasu do roku. Termin przedawnienia roszczeń reklamacyjnych zostanie wydłużony do sześciu lat.

Kolejna zmiana związana jest z ustawą o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Zgodnie z art. 5 ust. 2 pkt 5 tejże ustawy, praktyka polegająca na wprowadzeniu towaru na rynek jako identycznego z tym, który jest sprzedawany w innych krajach UE, jeżeli będzie się istotnie od niego różnił np. składem, a nie będzie to obiektywnie uzasadnione, będzie uznana za działanie wprowadzające w błąd. W konsekwencji, należy to kwalifikować jako dokonanie nieuczciwej praktyki rynkowej, z którą to wiąże się odpowiedzialność cywilna przewidziana przepisami art. 12-14 tej ustawy.

Przedostatnia, omówiona zmiana dotyczy wydłużenia terminu do odstąpienia od umowy poza lokalem przedsiębiorstwa podczas nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta albo wycieczki. Wcześniej termin ten wynosił 14 dni, ale obecnie został wydłużony do 30 dni.

Ostatnia zmiana wprowadzona art. 7ab ustawy o prawach konsumenta wprowadza zakaz zawierania umów dotyczących usług finansowych podczas pokazu lub wycieczki. Zakaz, obejmuje także zawarcie umowy dotyczącej usług finansowych, związanej bezpośrednio z ofertą złożoną podczas pokazu lub wycieczki w celu realizacji umowy sprzedaży.
Co istotne, umowa dotycząca usług finansowych zawarta niezgodnie z powyższymi zasadami jest nieważna.
Należy mieć na uwadze, że zakazu tego nie stosuje się do umów zawieranych podczas pokazów organizowanych w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta na jego wyraźne zaproszenie. Jednak ciężar dowodu przedstawienia wyraźnego zaproszenia przez konsumenta spoczywa na przedsiębiorcy.

Przedsiębiorcy. Zamówienia publiczne. Waloryzacja umów.

Z dniem 10 listopada 2022 r. weszła w życie ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. poz. 2185, dalej jako ustawa waloryzacyjna). Wprowadziła ona ważne zmiany w ramach Prawa zamówień publicznych (PZP), w szczególności w zakresie umów dostaw oraz waloryzacji umów zawartych w oparciu o reżim PZP.

Pierwszą ważną zmianą jest nowelizacja art. 439 ust. 1, która rozszerza obowiązek zawarcia w umowie postanowień dotyczących zasad wprowadzania zmian wysokości wynagrodzenia (waloryzacji) należnego wykonawcy, w przypadku zmiany ceny materiałów lub kosztów związanych z realizacją zamówienia na dostawy. W stanie prawnym przed nowelizacją, obowiązek ten dotyczył wyłącznie umów, której przedmiotem były roboty budowlane lub usługi. Ponadto, skróceniu uległ też minimalny okres na jaki zawierane są powyższe umowy (umowy o roboty budowlane, dostawy lub usługi). Obecnie klauzule waloryzacyjne muszą być stosowane w umowach zawieranych na okres dłuższy niż 6 miesięcy (poprzednio było to 12 miesięcy).

Druga zmiana dotyczy art. 439 ust. 5 pkt 1 i 2. Jest ona powiązana ze zmianą pierwszą, gdyż odpowiednio do tych zmian przewidziano obowiązek zmiany przez wykonawcę wynagrodzenia przysługującego podwykonawcy nie tylko (jak przed zmianą) w umowach o roboty budowlane lub usługi, lecz także dostawy, których okres obowiązywania przekracza 6 miesięcy (wcześniej było to 12 miesięcy). Zmiana wynagrodzenia przysługującego podwykonawcy wymaga spełnienia dwóch warunków: Po pierwsze przedmiotem umowy są roboty budowlane, dostawy lub usługi. Po drugie okres obowiązywania umowy przekracza 6 miesięcy.

Trzecia zmiana dotyczy art. 455 ust. 1 pkt 4, która dopuszcza zmianę umowy bez przeprowadzenia nowego postępowania o udzielenie zamówienia, jeżeli konieczność zmiany umowy, w tym w szczególności zmiany wysokości ceny, spowodowana jest okolicznościami, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć, o ile zmiana nie modyfikuje ogólnego charakteru umowy, a wzrost ceny spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekracza 50% wartości pierwotnej umowy. Oznacza to, że ustawodawca zawarł wprost w przepisie, że możliwym będzie zmiana umowy polegająca na zmianie wysokości ceny, bez przeprowadzenia nowego postępowania o udzielenie zamówienia.

Czwarta zmiana została wprowadzona przez art. 48 ustawy waloryzacyjnej i dotyczy m.in. dopuszczenia zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego, zawartej przed dniem wejścia w życie ustawy waloryzacyjnej i będącej w toku w tym dniu, bez przeprowadzania nowego postępowania o udzielenie zamówienia, która polega na:

- o ile wzrost wynagrodzenia wykonawcy spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekroczy 50% wartości pierwotnej umowy.

Dodatkowo, wykonawca, którego wynagrodzenie zostało zmienione zgodnie z pkt 1-3, zobowiązany jest do zmiany wynagrodzenia przysługującego podwykonawcy, z którym zawarł umowę o podwykonawstwo, w zakresie odpowiadającym zmianom cen materiałów lub kosztów dotyczących zobowiązania podwykonawcy.

Należy pamiętać, że do postępowań o udzielenie zamówienia oraz konkursów wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy waloryzacyjnej (przed 10 listopada 2022 r.) stosuje się przepisy PZP, w brzmieniu dotychczasowym. Ale właśnie z uwagi na powyżej opisaną czwartą zmianę, można dokonać również waloryzacji umów zawartych przed wejściem w życie ustawy waloryzacyjnej

Praca zdalna oraz kontrola trzeźwości - Projekt zmian w Kodeksie Pracy

W dniu 1 grudnia 2022 r. Sejm zakończył prace nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (druk nr 2335). Projekt dotyczy wprowadzenia na stałe do Kodeksu Pracy możliwości wykonywania pracy zdalnej oraz stworzenia podstaw dla pracodawcy do wprowadzenia i przeprowadzania, gdy jest to niezbędne dla ochrony określonych dóbr, prewencyjnej kontroli pracowników na obecność w ich organizmach alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu (tzw. kontroli trzeźwości).

Projekt przewiduje wprowadzenie definicji pracy zdalnej, zgodnie z projektem będzie to praca wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość.

Uzgodnienie możliwości wykonywania pracy zdalnej będzie mogło nastąpić przy zawieraniu umowy o pracę albo w trakcie zatrudnienia. Należy jednak pamiętać, że możliwość pracy zdalnej jest uwarunkowana organizacją pracy lub rodzajem pracy wykonywanej przez pracownika.

Praca zdalna może być wykonywana na polecenie pracodawcy w dwóch okresach:
1) w okresie obowiązywania stanu nadzwyczajnego, stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu lub
2) w okresie, w którym zapewnienie przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w dotychczasowym miejscu pracy pracownika nie jest czasowo możliwe z powodu działania siły wyższej, jeżeli pracownik złoży bezpośrednio przed wydaniem polecenia oświadczenie w postaci papierowej lub elektronicznej, że posiada warunki lokalowe i techniczne do wykonywania pracy zdalnej.

Praca zdalna wiąże się również z wieloma obowiązkami dla pracodawcy, m.in. zapewnienia pracownikowi, który wykonuje pracę zdalną, materiałów i narzędzi pracy, w tym urządzeń technicznych, niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej czy też zapewnienia pracownikowi wykonującemu pracę zdalną szkolenia i pomocy technicznej niezbędnej do wykonywania tej pracy.

W odniesieniu do tzw. kontroli trzeźwości, będzie ona możliwa jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia. Zgodnie z projektowanymi zmianami, kontrola trzeźwości nie może naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracownika.

Kontrola trzeźwości obejmować będzie badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego za pomocą urządzenia posiadającego ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie. Powyższe badanie, polegać będzie na stwierdzeniu braku obecności alkoholu w organizmie pracownika albo obecności alkoholu wskazującej na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości w rozumieniu art. 46 ust. 2 albo 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

Co ważne, wprowadzenie kontroli trzeźwości pracowników sposób przeprowadzania kontroli, w tym rodzaj urządzenia wykorzystywanego do kontroli, czas i częstotliwość jej przeprowadzania, ustala się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.

Ustawa została przekazana Prezydentowi i Marszałkowi Senatu, co oznacza, że teraz ustawą zajmie się Senat. Należy mieć na uwadze to, że czas wejścia w życie ustawy będzie relatywnie krótki, bo 14 dni z wyjątkiem niektórych przepisów odnoszących się m.in. do pracy zdalnej, tutaj będą to dwa miesiące od dnia ogłoszenia uchwalonej ustawy.

Fundacja rodzinna - projekt ustawy.

W 2018 r. została przyjęta ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 170). Zarząd sukcesyjny pozwala tymczasowo prowadzić przedsiębiorstwo po śmierci przedsiębiorcy do czasu przejęcia go przez spadkobierców. Co do zasady, zarząd sukcesyjny trwa do dwóch lat, a w wyjątkowych przypadkach – za zgodą sądu, do pięciu lat.

Aby skutecznie przeprowadzić sukcesję, przedsiębiorcy muszą posiadać następców, którzy będą w stanie oraz będą chcieli dalej poprowadzić biznes, lub co najmniej sprawować w nim funkcje właścicielskie, powierzając zarządzanie profesjonalnemu zarządowi. W związku z tym, Ministerstwo Rozwoju i Technologii przyjęło projekt ustawy o fundacji rodzinnej, która ma umożliwić ustalenie reguł zarządzania przedsiębiorstwem i majątkiem fundatora w perspektywie dłuższej niż jedno pokolenie.

Najważniejsze rozwiązania:
Możliwe będzie zakładanie fundacji rodzinnych, ich głównym zadaniem będzie realizacja celów prawnych określonych przez fundatora, w oparciu o posiadany majątek, który można zabezpieczyć przed jego utratą.

Fundator będzie miał dużą swobodę w określeniu zasad zarządzania fundacją rodzinną, jej funkcjonowania oraz celu, dla którego została ona powołana. Najczęściej tym celem będzie zapewnienie nieprzerwanego działania przedsiębiorstwa.
Zadaniem fundacji rodzinnej będzie gromadzenie majątku i zarządzanie nim. Umożliwi to przeprowadzenie procesu sukcesyjnego bez konieczności wprowadzania zmian w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa lub grupy kapitałowej.

Aby powstała fundacja rodzinna, konieczne będzie sporządzenie przez notariusza aktu założycielskiego. Fundację rodzinną będą mogły zakładać jedynie osoby fizyczne, posiadające pełną zdolność do czynności prawnych lub kilka takich osób, które wspólnie będą posiadać status fundatora. Fundację rodzinną będzie można ustanowić także w testamencie, przy czym ze względu na obowiązujące zasady sporządzania testamentów, fundacja rodzinna ustanawiana w testamencie, będzie mogła mieć tylko jednego fundatora.

Potrzebne będzie także sporządzenie statutu, powołanie organów i wpis do rejestru fundacji rodzinnych. Fundacja rodzinna będzie mogła być ustanawiana na czas określony albo na czas nieokreślony.

Fundacja rodzinna będzie przekazywać, zgodnie z wolą fundatora, swoje zyski lub część majątku, beneficjentom – osobom fizycznym (co do zasady będą to członkowie rodziny fundatora). Beneficjentami będą mogły być także organizacje pozarządowe.

Majątek, w który wyposaża się fundację rodzinną, będzie mogło stanowić mienie, w rozumieniu Kodeksu cywilnego, należące do fundatora albo fundatorów. Mogą to być np. wszelkie aktywa, w tym środki pieniężne, papiery wartościowe, rzeczy ruchome i nieruchomości przeniesione na własność fundacji rodzinnej, udziały i akcje, prawa udziałowe w spółkach osobowych w rozumieniu Kodeksu spółek handlowych, a także w podmiotach zagranicznych.

Fundator będzie musiał wnieść do fundacji rodzinnej mienie, przeznaczone na realizację jej celów, o wartości co najmniej 100 tys. zł – będzie to tzw. fundusz założycielski. Nowe rozwiązania mają wejść w życie po 3 miesiącach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Bezczynność organu a przewlekłość w postępowaniu administracyjnym.

Art. 37 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2000 dalej jako KPA) wprowadza dwie ważne instytucje postępowania administracyjnego.
Pierwsza z nich jest to instytucja bezczynności, która zachodzi w sytuacji, gdy nie załatwiono sprawy w terminie określonym w art. 35 KPA lub przepisach szczególnych ani w terminie wskazanym zgodnie z art. 36 § 1 KPA.
Druga z nich to instytucja przewlekłości postępowania, która zachodzi w sytuacji, gdy postępowanie jest prowadzone dłużej niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy. Przewlekłość obejmuje zatem przypadki, w których formalnie nie dochodzi do przekroczenia terminu załatwienia sprawy (np. w związku z zastosowaniem art. 36 § 1 KPA), ale organ załatwia sprawę dłużej niż powinien w świetle zasady szybkości postępowania. Należy mieć na uwadze, że obie instytucje są instytucjami rozłącznymi, zatem w tej samej sprawie nie mogą występować obie formy zwłoki organu.

W 2020 r. S.D. wniósł o przeprowadzenie kontroli trzystanowiskowego garażu znajdującego się na działce położonej obok jego nieruchomości. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w W. (dalej jako: PINB w W.) umorzył postępowanie administracyjne, jednak Organ II instancji uchylił tę decyzję. Przez ponad 2 miesiące po zwrocie akt z Organu odwoławczego PINB w W. nie wydał rozstrzygnięcia. Organ ponownie umorzył postępowanie administracyjne dopiero po wniesieniu przez S.D. skargi na przewlekłe prowadzenie postępowania.

Co do zasady, organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki. Należy jednak pamiętać, że zgodnie z art. 35 § 3 KPA, załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.

W stanie faktycznym, który legł u podstaw omawianej sprawy, organ I instancji przekroczył ustawowy, miesięczny termin o 36 dni, a termin dwumiesięczny o 6 dni. Pamiętać należy o tym, że organ ma możliwość przedłużenia terminów do załatwienia sprawy, zgodnie z art. 36 KPA, jednakże musi poinformować strony podając przyczyny zwłoki, wskazując nowy termin załatwienia sprawy oraz pouczając o prawie do wniesienia ponaglenia. W niniejszej sprawie owa procedura nie została zachowana.

Podsumowując, w przedmiotowej sprawie miała miejsce bezczynność - ponieważ organ nie załatwił sprawy w ustawowym terminie, ani nie dokonał przedłużenia tego terminu zgodnie z art. 36 KPA. Dodać należy, że Wojewódzki Sąd Administracyjny jest zobowiązany ustalić rzeczywistą postać zwłoki organu administracji (tj. bezczynność albo przewlekłość), bez względu na to, jak została sformułowana skarga dotycząca niezałatwienia sprawy przez organ administracji. Ponadto, niniejsza sprawa pokazuje jak ważna jest prawidłowa ocena prawna i sformułowanie odpowiednich zarzutów, tak aby postępowanie sądowe nie trwało zbyt długo.

Wyrok NSA z 7.9.2022 r., II OSK 871/22

Zmiany. Postępowanie egzekucyjne. Jednostki organizacyjne będące dłużnikiem.

W obecnie obowiązującym stanie prawnym, zgodnie z art. 818 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeksu postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1805, ze zm., dalej jako KPC), gdy w ramach postępowania egzekucyjnego organ egzekucyjny poweźmie informację o braku zdolności procesowej albo przedstawiciela ustawowego dłużnika, organ ten musi zawiesić postępowanie z urzędu.

Przepis ten stosuje się na zasadzie analogii również do osób prawnych, po stronie których zachodzą braki w zakresie ich reprezentacji. Chodzi o taką sytuację, gdy osoby uprawnione do reprezentacji dłużnika złożą oświadczenie o rezygnacji z pełnienia funkcji bądź zostaną odwołane, co uniemożliwia normalne funkcjonowanie takich podmiotów i prowadzi do paraliżu postępowania egzekucyjnego.

W razie zaistnienia takiej sytuacji zachodzi konieczność zabezpieczenia interesów dłużnika poprzez ustanowienie dla niego kuratora, co właściwy w sprawie sąd czyni na wniosek wierzyciela lub w przypadku wszczęcia egzekucji z urzędu, bez takiego wniosku. Sama procedura ustanowienia kuratora jest jednak czasochłonna i wymaga m.in. ustalenia wysokości zaliczki na poczet jego wynagrodzenia, które zależne jest od rodzaju postępowania egzekucyjnego. Dodatkowo, procedura ta generuje dodatkowe koszty dla wierzyciela, gdyż to on zobowiązany jest do wpłacenia zaliczki na poczet wynagrodzenia kuratora.

Projekt zakłada dodanie po art. 818 KPC, art. 8181 KPC, którego istota sprowadza się do tego, że braki w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej dłużnikiem nie będą stanowić podstawy do zawieszenia postępowania egzekucyjnego. Zgodnie z projektowanymi zmianami, to komornik z urzędu będzie przekazywać informację o brakach uniemożliwiających działanie dłużnika do sądu, który z urzędu ustanowi kuratora, jeżeli jest to konieczne dla ochrony interesów dłużnika, a majątek dłużnika wystarcza na pokrycie kosztów z tym związanych. Zgodnie z projektowanym § 3 tego artykułu, doręczenie pisma kuratorowi dokonane w ciągu dwóch tygodni od dnia otrzymania przez organ egzekucyjny informacji o uzupełnieniu braków w zakresie organów jednostki organizacyjnej będącej dłużnikiem jest skuteczne wobec dłużnika. Projektowana zmiana przewiduje wprowadzenie tożsamości podmiotowej osoby kuratora, gdyż w razie wystąpienia potrzeby ponownego ustanowienia kuratora w tej samej sprawie z powodu braku zdolności procesowej albo przedstawiciela ustawowego, sąd w miarę możliwości wyznaczy na kuratora tę samą osobę co poprzednio. Ponowne wyznaczenie tej samej osoby na kuratora nie będzie stało na przeszkodzie ponownemu przyznaniu wynagrodzenia kuratorowi. Ponadto, zgodnie z projektowaną zmianą, koszty ustanowienia kuratora będą obciążały dłużnika i będą zwracane sądowi po ich wyegzekwowaniu, z pierwszeństwem przed wszystkimi innymi należnościami.

Projekt, w omówionym powyżej zakresie, zakłada, że ustawa wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od dnia jej ogłoszenia, a do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy zastosowanie znajdą przepisy w brzmieniu nadanym tą ustawą.

Przedsiębiorcy - podatki i blokada rachunku bankowego przedsiębiorcy.

Przedsiębiorcy - podatki i blokada rachunku bankowego przedsiębiorcy. W aktualnym stanie prawnym, zgodnie z art. 119zv ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm., dalej jako OP), Szef Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) może zażądać blokady rachunków bankowych, w tym rachunku rozliczeniowego oraz rachunku VAT kilku podmiotów, przede wszystkim osób fizycznych będących przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców a także osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, ale którym ustawa przyznaje zdolność prawną.

Przesłanką żądania jest posiadanie przez Szefa KAS informacji wskazujących, że dany podmiot może wykorzystywać działalność banków lub spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi lub do czynności zmierzających do wyłudzenia skarbowego, a blokada rachunku podmiotu kwalifikowanego jest konieczna, aby temu przeciwdziałać.

W stanie prawnym do 7 lipca 2022 r. obowiązywał art. 119zma OP, który upoważniał Ministra Finansów do wydania rozporządzenia upoważniającego naczelników urzędów celno-skarbowych do dokonywania blokad rachunków.

Zmianę wprowadziła ustawa z dnia 8 czerwca 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu automatyzacji załatwiania niektórych spraw przez Krajową Administrację Skarbową (Dz.U. 2022 poz. 1301, dalej jako ustawa o automatyzacji), która uchyliła powyższe upoważnienie. Ponadto w art. 28 ust. 2 ustawy o automatyzacji wskazano, że dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 119zma OP zachowują moc do dnia wejścia w życie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 11b ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 813 ze zm.), w zakresie zadań, o których mowa w art. 86g-86ia OP.
Problem dotyczy tego, że zgodnie z literalnym brzmieniem przepisu, moc prawną zachowują dotychczasowe rozporządzenia:

Wskazany zakres zadań dotyczy tylko schematów podatkowych. Nie dotyczy natomiast blokad rachunków.

Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA) art. 28 ustawy o automatyzacji, który jest przepisem przejściowym - czyli wskazuje jak należy postępować w sytuacji zmiany stanu prawnego i uchylenia niektórych przepisów, nie przewiduje utrzymania w mocy rozporządzenia w zakresie zadań dotyczących blokady rachunków, a tym samym organ podatkowy - Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego nie miał upoważnienia do zablokowania rachunków bankowych przedsiębiorcy.

Obecnie postanowienie w sprawie blokady rachunków bankowych może wydać wyłącznie Szef KAS.

Wyrok WSA w Warszawie z 21 października 2022 r., sygn. akt III SA/Wa 2206 (nieprawomocny).

Zmiany. Postępowanie egzekucyjne. Jednostki organizacyjne będące dłużnikiem.

W obecnie obowiązującym stanie prawnym, zgodnie z art. 818 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeksu postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1805, ze zm., dalej jako KPC), gdy w ramach postępowania egzekucyjnego organ egzekucyjny poweźmie informację o braku zdolności procesowej albo przedstawiciela ustawowego dłużnika, organ ten musi zawiesić postępowanie z urzędu.

Przepis ten stosuje się na zasadzie analogii również do osób prawnych, po stronie których zachodzą braki w zakresie ich reprezentacji. Chodzi o taką sytuację, gdy osoby uprawnione do reprezentacji dłużnika złożą oświadczenie o rezygnacji z pełnienia funkcji bądź zostaną odwołane, co uniemożliwia normalne funkcjonowanie takich podmiotów i prowadzi do paraliżu postępowania egzekucyjnego.

W razie zaistnienia takiej sytuacji zachodzi konieczność zabezpieczenia interesów dłużnika poprzez ustanowienie dla niego kuratora, co właściwy w sprawie sąd czyni na wniosek wierzyciela lub w przypadku wszczęcia egzekucji z urzędu, bez takiego wniosku. Sama procedura ustanowienia kuratora jest jednak czasochłonna i wymaga m.in. ustalenia wysokości zaliczki na poczet jego wynagrodzenia, które zależne jest od rodzaju postępowania egzekucyjnego. Dodatkowo, procedura ta generuje dodatkowe koszty dla wierzyciela, gdyż to on zobowiązany jest do wpłacenia zaliczki na poczet wynagrodzenia kuratora.

Projekt zakłada dodanie po art. 818 KPC, art. 8181 KPC, którego istota sprowadza się do tego, że braki w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej dłużnikiem nie będą stanowić podstawy do zawieszenia postępowania egzekucyjnego. Zgodnie z projektowanymi zmianami, to komornik z urzędu będzie przekazywać informację o brakach uniemożliwiających działanie dłużnika do sądu, który z urzędu ustanowi kuratora, jeżeli jest to konieczne dla ochrony interesów dłużnika, a majątek dłużnika wystarcza na pokrycie kosztów z tym związanych. Zgodnie z projektowanym § 3 tego artykułu, doręczenie pisma kuratorowi dokonane w ciągu dwóch tygodni od dnia otrzymania przez organ egzekucyjny informacji o uzupełnieniu braków w zakresie organów jednostki organizacyjnej będącej dłużnikiem jest skuteczne wobec dłużnika. Projektowana zmiana przewiduje wprowadzenie tożsamości podmiotowej osoby kuratora, gdyż w razie wystąpienia potrzeby ponownego ustanowienia kuratora w tej samej sprawie z powodu braku zdolności procesowej albo przedstawiciela ustawowego, sąd w miarę możliwości wyznaczy na kuratora tę samą osobę co poprzednio. Ponowne wyznaczenie tej samej osoby na kuratora nie będzie stało na przeszkodzie ponownemu przyznaniu wynagrodzenia kuratorowi. Ponadto, zgodnie z projektowaną zmianą, koszty ustanowienia kuratora będą obciążały dłużnika i będą zwracane sądowi po ich wyegzekwowaniu, z pierwszeństwem przed wszystkimi innymi należnościami.

Projekt, w omówionym powyżej zakresie, zakłada, że ustawa wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od dnia jej ogłoszenia, a do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy zastosowanie znajdą przepisy w brzmieniu nadanym tą ustawą.

Zmiany limitów w podatku od spadków i darowizn!

13 października 2022 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek.

Doszło do trzech zmian legislacyjnych, które wpływają na wysokość kwot zwolnionych z opodatkowania, kwot wolnych od podatku oraz skali podatkowej.

Pierwsza zmiana legislacyjna dotyczy zwolnienia określonego w art. 4 ust. 1 pkt. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1043, ze zm., dalej jako SiD). Zwiększono kwoty pieniędzy lub innych rzeczy nabywanych w drodze darowizny przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny.

Od jednego darczyńcy zwiększyła się kwota z 9637 zł do 10 434 zł, a od wielu darczyńców łącznie z 19 274 zł do 20 868 zł.

Należy pamiętać, żeby doszło do skutecznego zwolnienia, obdarowany musi przeznaczyć pieniądze lub inne rzeczy, w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami.

Druga zmiana legislacyjna dotyczy kwoty czystej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych niepodlegające opodatkowaniu, określonych w art. 9 ust. 1 SiD.

Opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej różne kwoty, zależne od tego do jakiej grupy podatkowej jest zaliczony nabywca.

W I grupie podatkowej dotychczasowy limit kwotowy wynosił 9637 zł, obecnie zwiększono go do 10 434 zł.

W II grupie podatkowej dotychczasowy limit kwotowy wynosił 7276 zł, obecnie zwiększono go do 7878 zł.

W III grupie podatkowej dotychczasowy limit kwotowy wynosił 4902 zł, obecnie zwiększono go do 5308 zł.

Należy pamiętać, że art. 14 SiD określa grupę podatkową, do której zaliczony jest nabywca.

Trzecia zmiana legislacyjna dotyczy skal podatkowych, według której ustalana jest wysokość podatku, którą należy zapłacić. Dotychczasowa skala podatkowa wyglądała następująco:



W wyniku zmian wzrosły przedziały, do których stosuje się poszczególne stawki podatków oraz wysokość należnego podatku w danym przedziale. Zmiany obrazuje poniższa tabela: